Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2014

Για την υποκρισία:οι τα φαιά φορούντες,περί ηθικής λαλούντες

Θέατρον της Σιδώνος (400 μ.X.)

Πολίτου εντίμου υιός —            προ πάντων, ευειδής
έφηβος του θεάτρου,        ποικίλως αρεστός,
ενίοτε συνθέτω        εν γλώσση ελληνική
λίαν ευτόλμους στίχους,        που τους κυκλοφορώ
πολύ κρυφά, εννοείται —         θεοί! να μην τους δουν
οι τα φαιά φορούντες,        περί ηθικής λαλούντες —        
στίχους της ηδονής        της εκλεκτής, που πηαίνει
προς άγονην αγάπη        κι αποδοκιμασμένη. 


Κ.Π. Καβάφης

Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 2014

Μίλτος Πασχαλίδης: «Με τον Άλκη είχαμε εκκρεμότητες»

από το www.protagon.gr

Αγόρασα το καινούργιο βιβλίο του Μίλτου Πασχαλίδη για τον Άλκη Αλκαίο, με τίτλο «Αγύριστο κεφάλι». Ένα απόγευμα μιας δύσκολης και κουραστικής μέρας, λίγες μέρες μετά την κυκλοφορία του. Γύρισα στο σπίτι αργά, ξάπλωσα και το πήρα στα χέρια μου, μόνο και μόνο για να πάρω την πρώτη αίσθηση. Θα το διάβαζα τις επόμενες μέρες με την ησυχία μου. Τουλάχιστον, έτσι το είχα στο μυαλό μου. Δεν μπορούσα να το αφήσω. Έσβησα και άναψα το φως δυο φορές. Μόλις το άφηνα στο κομοδίνο με «καλούσε» να το ξαναπιάσω. Με συγκίνησε. Και το τελείωσα το ίδιο πρώτο βράδυ. Διάβασα και το κείμενο του κυρίου Μαλανδράκη, εδώ στο protagon. Αποφάσισα να τηλεφωνήσω στο Μίλτο για μια συνέντευξη σε σχέση με το βιβλίο και ιδού. Παράλληλα, μιλήσαμε λίγο στο τέλος της κουβέντας μας για την συναυλία της Δευτέρας (17/2) στο θέατρο Badminton με την Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας Βόλου και το Γιώργο Νταλάρα.
Τι ήταν αυτό που σε ώθησε να γράψεις ένα βιβλίο για τον Άλκη Αλκαίο;
Με ώθησε κυρίως το ότι ο Άλκης Αλκαίος, ή Βαγγέλης Λιάρος, ήταν ένας αόρατος στιχουργός. Όχι, δηλαδή, μόνο το ότι ήταν φίλος μου. Δεν γράφω βιβλία για όλους τους φίλους μου που «φεύγουν». Δεν ήταν αυτή η ιδέα. Η ιδέα ήταν: ήταν φίλος μου, έφυγε, μένουν τα τραγούδια του όπως θα ήθελε, αλλά σχεδόν κανείς δεν ξέρει τίποτα για εκείνον. Έναν άνθρωπο, ο οποίος -κατά τη γνώμη μου- μαζί με τον Μάνο Ελευθερίου είναι εκείνοι που άλλαξαν τη στιχουργία. Ο Μάνος Ελευθερίου από τη δεκαετία του 1960 και ο Άλκης Αλκαίος από τη δεκαετία του 1980 και μετά. Οι δυο σπουδαιότεροι -κατ’ εμέ - στιχουργοί των τελευταίων πενήντα χρόνων.
Αυτό που συχνά αναφέρεις μέσα στο βιβλίο, είναι αυτή διάκριση μεταξύ της ιστορίας όπως τη θυμάσαι, και όπως μπορεί να έχει συμβεί. Αυτή η αντιδιαστολή. Ότι τα γεγονότα έχουν μεγαλύτερη ουσία όπως τα θυμόμαστε, παρά όπως έχουν συμβεί ακριβώς. Κι ας εξωραΐζονται λιγάκι. Αυτό το υποστηρίζει η επιστήμη της ψυχολογίας και μου το έχει επισημάνει και ο Δημήτρης Αποστολάκης σε μια συνέντευξη: σημασία έχει να δημιουργήσεις μια συγκινητική αφήγηση.
Εγώ το γράφω μέσα και επί λέξει: ποτέ δεν πρέπει να αφήνεις την αλήθεια να σου χαλάει μια καλή ιστορία. Γιατί, αν περιγράψεις κάτι με χειρουργική ακρίβεια, πιθανόν να είναι μια λιγότερο καλή ιστορία. Είναι αυτό που μας λέγανε στο δημοτικό: παιδάκι μου πες το με τα δικά σου λόγια.
Με αφορμή εκείνο το φοβερό περιστατικό στη Ρόδο έτυχε να γνωριστείτε με τον Άλκη Αλκαίο. Πιστεύεις ότι θα τον γνώριζες, έτσι κι αλλιώς, κάποια στιγμή;
Δεν ξέρω αν θα τον γνώριζα προσωπικά. Δεν ξέρω γιατί ο Άλκης δεν έβλεπε πολύ κόσμο. Το σπίτι του, βεβαίως, ήταν ανοιχτό. Ήταν ανοιχτόκαρδος, γενναιόδωρος, φιλικός, ευγενής, αλλά είχε μια δυσκολία να συναντηθεί με πολλά πρόσωπα. Για αυτό και δεν έβγαινε από το σπίτι, λόγω της κατάστασης της υγείας του. Εδώ, δεν τον γνώρισε ποτέ ο Μαυρουδής.
Δεν συναντήθηκαν ποτέ;
Ποτέ, ποτέ. Δεν τον γνώρισε ποτέ ο Μαυρουδής δια ζώσης.
Φοβερό. Και έχουν γράψει ένα από τα πιο εμβληματικά τραγούδια του Αλκαίου μαζί.
Βεβαίως. Και ένα από τα πιο σπουδαία τραγούδια της ελληνικής δισκογραφίας, το «Πρωινό τσιγάρο». Δεν συναντήθηκαν ποτέ. Το «Εμπάργκο» ήταν μια ποιητική συλλογή. Εγώ δεν έχω κανένα αντίτυπο. Ο Θάνος (Μικρούτσικος) πρέπει να έχει ένα κι έχει κι ο αδερφός του στην Πάργα. Η ποιητική συλλογή αυτή είχε και άλλα ποιήματα μέσα, εκτός από εκείνα που μελοποίησε ο Θάνος Μικρούτσικος στον ομώνυμο δίσκο. Το «Πρωινό Τσιγάρο» ήταν ένα από αυτά. Από εκεί το πήρε ο Μαυρουδής και, στην πραγματικότητα, πήρε την άδεια από το Θάνο για να το κάνει. Ο Άλκης δεν ήθελε καθόλου. Όχι δεν ήθελε το Μαυρουδή -δεν ήθελε κανέναν. Το συγκεκριμένο ποίημα το είχε φτιάξει για να το κάνει ο Λοΐζος. Από τη στιγμή που πέθανε ο Λοΐζος, δεν ήθελε να το κάνει κανένας. Ούτε ο Θάνος. Σε κανέναν δεν ήθελε να το δώσει. Και ο Θάνος «πάτησε πόδι». Και του είπε «είσαι με τα καλά σου;». Γιατί ο Μαυρουδής το είχε μελοποιήσει και του το πήγε. Και του είπε ο Θάνος ότι «έχει βάλει μουσική σε ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που έχεις γράψει ποτέ. Είναι δυνατόν να μην το κάνεις; Δηλαδή, ο Θάνος τον παρακινούσε να ανοίξει το πεδίο των συνεργασιών του, πρώτα με το Βασίλη Παπακωνσταντίνου και τους συν αυτώ, δηλαδή τον Κροκίδη, και μετά με εμένα.
Πόσο καιρό σου πήρε η συγγραφή του βιβλίου;
Ένα χρόνο.
Γράφοντας συστηματικά ή πιάνοντας και αφήνοντας;
Αν σκεφτείς ότι, από τις 365 μέρες που έχει ο χρόνος, τις 150 ταξιδεύω, τις υπόλοιπες συστηματικά, ναι.
Και δεν είναι φοβερό που, αυτό που εσένα σου πήρε ένα χρόνο να ετοιμάσεις, το διαβάζει κανείς σε ένα απόγευμα; Γιατί με όποιον και αν έχω μιλήσει, μου λέει ότι, το διάβασε «μονορούφι». Χωρίς σταματημό.
Ναι, ναι. Κι εμένα αυτό που μου έχει κάνει μεγάλη χαρά είναι ότι όσοι με έχουνε πάρει, είτε φίλοι μου, είτε γνωστοί μου, είτε επώνυμοι, είτε μηνύματα που λαμβάνω στο mail μου, εστιάζουν σε ένα πράγμα: όλοι έχουν συγκινηθεί. Και αυτό, παρότι δεν ήταν ο στόχος μου, δεν είχα την πρόθεση να συγκινήσω κανέναν, με κάνει πολύ χαρούμενο. Αυτό σημαίνει ότι το κείμενό μου διείσδυσε μέσα τους. Δηλαδή, δε με πήρε κανένας να μου πει «ρε μπαγάσα τι ωραία που γράφεις». Οι περισσότεροι μού είπαν ή «δεν μπορούσα να το αφήσω από τα χέρια μου» ή «με συγκίνησες πολύ». Και αυτό ήταν για μένα η πληρωμή.
Δεν είχες στόχο να συγκινήσεις, γράφοντας. Συγκινήθηκες ο ίδιος, όμως;
Εγώ ανακουφίστηκα, δεν συγκινήθηκα. Ανακουφίστηκα γιατί, όπως βλέπεις, με τον Άλκη είχαμε εκκρεμότητες. Οι οποίες θα μείνουν για πάντα εκκρεμότητες. Και αυτό ήταν ένα πράγμα, το οποίο, όταν πέθανε, με συνέτριψε. Πέρα από την απουσία του ίδιου και την απώλεια του προσώπου. Με συνέτριψε και το γεγονός ότι είχαμε πράγματα να δημιουργήσουμε. Πράγματα που είχαμε τάξει ο ένας στον άλλον και δεν προλάβαμε. Αυτό το πράγμα, το «ασυγχώρητο του θανάτου» που λέει και η Κική Δημουλά. Αυτός που εφηύρε το θάνατο είναι ασυγχώρητος.
Θα τον χαρακτήριζες πολιτικό;
Εκατό τοις εκατό. Από την κορυφή μέχρι τα νύχια.
Υπάρχει και ένα σημείο στο βιβλίο που αναφέρεις ότι τον «έκαιγε» πάρα πολύ η αντίδραση του κόσμου, η κάθοδος στους δρόμους.
Πάρα πολύ. Και όσο πιο ανήμπορος ήταν ο ίδιος, γιατί δε μπορούσε να βγει έξω, τόσο πιο εγκλωβισμένος αισθανόταν. Δεν είναι τυχαίο ότι συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση στη Χούντα. Ενεργά συμμετείχε, σωματικά. Ήτανε σε ομάδες αντιφασιστών που βοηθούσανε από τα μετόπισθεν τις διάφορες οργανώσεις. Συμμετείχε, μάλιστα, στην απόπειρα φυγάδευσης του Στάθη Παναγούλη στην Ιταλία. Ο Άλκης ήταν κομμουνιστής, δεν ήταν απλά πολιτικός.
Έχετε αφήσει έναν δίσκο σε εκκρεμότητα, όπως αναφέρεις και στο βιβλίο. Θα είναι ο επόμενός σου δίσκος;
Θα τον κάνω. Δεν ξέρω αν θα είναι ο επόμενός μου. Σίγουρα θα τον κάνω, όμως. Και θα τον κάνω σύντομα. Δεν θα τον κάνω στις καλένδες, δηλαδή μετά από δέκα χρόνια. Είναι ένα σχέδιο που το έχω για σύντομα. Τώρα, βέβαια, εγώ δεν βγάζω και πολύ συχνά δίσκους. Δεν νομίζω, δηλαδή, ότι ο επόμενος δίσκος θα είναι Αλκαίος, γιατί αυτό το βιβλίο είναι ήδη μια εργασία, μια κατάθεσή μου για τον Άλκη. Είναι βιβλίο και cd, έχει μέσα μερικά καινούργια τραγούδια. Νομίζω, λοιπόν, ότι η μεθεπόμενη εργασία θα είναι αυτός ο δίσκος. Αυτός είναι ο στόχος.
Ο Ράινε Μαρία Ρίλκε, στα «Γράμματα σε ένα νέο ποιητή», έλεγε πως το χειρότερο πράγμα που συνέβη ποτέ στην τέχνη είναι η κριτική. Συμμερίζεσαι αυτή την άποψη; Σου έχει τύχει να διαβάσεις αποθεωτική κριτική μιας βραδιάς που, κατά τη γνώμη σου, δεν ήταν καλή και το αντίθετο; 
Να το πάμε καλύτερα στους δίσκους, γιατί η αλήθεια είναι ότι δεν έχω διαβάσει κακές κριτικές ή δυσάρεστες για συναυλίες μου ή παραστάσεις μου. Για τους δίσκους όμως, μπορώ να σου πω ότι, έχω διαβάσει διθυράμβους για πράγματα που μέσα μου δεν είχα σπουδαιολογήσει και έχω διαβάσει και λίβελους απέναντι σε πράγματα που έχω φτιάξει και τα αγαπώ πολύ. Το ένα με στεναχωρεί ένα λεπτό και το άλλο με χαροποιεί ένα λεπτό. Και τα δύο μου συμβαίνουν. Όταν διαβάζω κάτι αρνητικό για κάτι που έχω φτιάξει με αγάπη και μεράκι, είτε είναι ελαφρώς αρνητική κριτική, είτε είναι σφοδρά αρνητική κριτική, άνθρωπος είμαι, με στεναχωρεί λιγάκι, δεν χαίρομαι. Αλλά το αφήνω να με επηρεάζει για -ένα λεπτό είναι λίγο- καμιά ώρα, ξέρω εγώ. Το ίδιο και όταν διαβάζω κάτι αποθεωτικό. Για καμιά ώρα χαίρομαι. Μετά δεν μου αλλάζει κάτι.
Ας έρθουμε τώρα και σε αυτό που συμβαίνει εδώ, σε αυτή τη συναυλία της Δευτέρας στο Badminton. Με την Εστουδιαντίνα δεν έχεις συνεργαστεί ποτέ.
Όχι και πάντοτε ήθελα να παίξω. Κατάγομαι και εγώ, μουσικά, από μια τέτοια κολεκτίβα, από τους Χαΐνηδες. Εντάξει, οι Χαΐνηδες ήμασταν λίγο πιο αναρχικοί από ό,τι η Εστουδιαντίνα, αλλά έχουμε κοινή καταγωγή. Παίζουμε παραδοσιακά πράγματα με έναν τρόπο που, υπηρετεί από τη μία μεριά την παράδοση, αλλά από την άλλη μεριά την πάει και ένα βήμα πιο μπροστά. Φτιάχνουν και δημοτικοφανή δικά τους πράγματα, τα εξελίσσουν, είναι νέοι άνθρωποι, ξεπερνούν το στερεότυπο του γέρου με τη λύρα ή το σαντούρι, είναι συνομήλικοί μου. Με τους Χαΐνηδες, όταν ξεκινήσαμε, ήμασταν είκοσι χρονών πιτσιρίκια. Όλο αυτό είναι ένα πράγμα που με γοητεύει πολύ. Ήθελα πολύ να παίξω με την Εστουδιαντίνα και, όταν μου το προτείνανε, είπα, ασμένως, ναι. Ούτε με το Νταλάρα έχω ξανασυνεργαστεί.
Αυτή ήταν η επόμενη ερώτησή μου.
Έχουμε μια ευγενική, τυπική, καλή σχέση εδώ και είκοσι χρόνια, όποτε συναντιόμαστε, αλλά δεν έχει τύχει να παίξουμε παρέα. Κι αυτό ήταν, επίσης, ένα δέλεαρ. Και περιέργεια είχα να τον γνωρίσω από κοντά στην εργασία, αλλά και… η κοινοτυπία «έχω μεγαλώσει με τα τραγούδια του» βρίσκει τη μεγαλοπρεπέστερη έκφρασή της στο Νταλάρα. Η γενιά μου με το Νταλάρα και το Βασίλη μεγαλώσαμε. Με το Βασίλη είμαστε συνεργάτες εδώ και δεκαπέντε χρόνια και πλέον εγκάρδιοι φίλοι. Ήθελα, λοιπόν, πολύ να γνωρίσω και τον Γιώργο.

Τετάρτη 5 Φεβρουαρίου 2014

Οι πολιτικοί εκπαιδεύονται...(updated)

Βρε παιδί  μου, πόσο δύσκολο είναι τελικά εκπαιδευτείς να κάνεις πολιτική...

Ειδικά αν νομίζεις ότι το να μιλάς είναι άσκηση πολιτικής. Έλα όμως  που δεν είναι -άντε το πολύ πολύ να είναι σχολιασμός επί της άσκησης πολιτικής. Ειδικά  όταν απερίσκεπτα  και με μανιχαϊστικό τρόπο μιλάς , και ανακαλύπτεις στην πορεία ότι άθελά σου δημιουργείς δυναμικές και δεσμεύσεις που σε οδηγούν σε λακούβες κατά την άσκηση πολιτικής και κινδυνεύεις να τσακιστείς.

Και δε αναφέρομαι  μόνο στην κυβέρνηση που παραπαίει  από λακούβα σε λακούβα, κολλημένη στην απαγγελία ενός επίσημου σενάριου που δεν οδηγεί παρά στα βράχια και που όσα βλέπουμε τον τελευταίο καιρό δεν είναι παρά προσεισμοί των όσων μέλλει  να επισυμβούν.

Πάμε στην ποικίλων εκδοχών Αριστερά, Κεντροαριστερά και δε συμμαζεύεται.

Ο Σύριζα κολλημένος στην εποχή των «αγανακτισμένων» και του «αντιμνημονιακού αγώνα», πάει μέσω των υποψηφιοτήτων για τις Δημοτικές και Περιφερειακές Εκλογές να κάνει κάποια συμβολικά βήματα προόδου και προσαρμογής στην πραγματικότητα, δηλαδή να ασχοληθεί με την άσκηση πολιτικής (έστω ακροθιγώς ) και η λακούβα πάει σύννεφο.Από το «άνοιγμα»  στον όχι αρκετά αντιμνημονιακό Βουδούρη στον αρκούντως αντιμνημονιακό - αλλά με περίεργες ουρίτσες -Καρυπίδη.Άντε να το φέρεις σε λογαριασμό το πράγμα τώρα.Κινδυνεύει σοβαρά να θάψει το εγχείρημα της ομάδας Τσίπρα για γρήγορη προσαρμογή(δεν υπάρχει και χρόνος άλλωστε), κάτω από τα κύματα του  αντιμνημονιακού τσουνάμι που σε τελική ανάλυση ήταν αυτό που τον έφερε στον αφρό.Και είναι μόνο η αρχή.Που να μπει κανείς και σε πιο βαθιά νερά, σε περισσότερη ουσία δηλαδή.Αλλά δεν υπάρχει βασιλική οδός.Από εκεί θα περάσει θέλει δεν θέλει και  εδώ θα μετρηθεί.

Η περί τους «58» Κεντροαριστερά, βολοδέρνει μεταξύ μαξιλαριού του Βενιζέλου, μεταρρυθμιστικού-αντιμεταρρυθμιστικού ψευδοδιληματικού  λόγου (που είναι αντιστροφή του ανάλογου περί του μνημονίου διλήμματος του Σύριζα) ,παρακλητικού λόγου  προς την αφασιακή ΔΗΜΑΡ , αναζήτησης επικεφαλής από το πανέρι και μηντιακών παιχνιδισμάτων  άνευ αντικειμένου και μαζικής απήχησης.Τελικά , την εκτιμώμενη καταβύθιση στις ευρωεκλογές , κινδυνεύει σοβαρά να την χρεωθεί εκ των υστέρων η κίνηση των «58» , διότι ο Βενιζέλος και οι άλλοι το ξέρουν το παιχνίδι και μέσω των μηχανισμών τους θα κοιτάξουν να διαφύγουν.Το μουτζούρη ποιος θα τον λουστεί;Και τι θα μείνει μετά από αυτό;Τι θα μάθουν, αν μάθουν;


Ποιο είναι το κοινό των παραπάνω; Τελικά η απολίτικη εκτίμηση και στάση απέναντι στη συγκυρία.Διλήμματα χωρίς αντίκρυσμα στη συγκυρία και προφανώς αναντίστοιχα με τις ανάγκες  και άρα χωρίς κοινωνικές αναφορές και τοποθέτηση στο κοινωνικό πρόβλημα σήμερα.

Το καλό βέβαια είναι ότι σε συνθήκες τραγωδίας η εκπαίδευση στο πολιτικό καμίνι επιταχύνεται.Το κακό ότι η εξέλιξη των πραγμάτων δεν περιμένει την αποφοίτηση κανενός από τα σχολεία.


Υ.Γ (9/2/14) Δεν δάγκωνα τη γλώσσα μου ( ή έστω το πληκτρολόγιο) όταν έγραφα τα παραπάνω για τους 58...
Ούτε καν μέχρι τις εκλογές δεν θα τους αφήσει ο Βενιζέλος να χαρούν την προσπάθειά τους.Δεν ήθελαν να πάνε σε κάλπες για εκλογή υποψηφίων για το ψηφοδέλτιο (δες εδώ το Νίκο Μπίστη που το έπιασε το υπονοούμενο και βγήκε να το πει ανοιχτά) για να μην ελεγχθεί η κατάσταση από μηχανισμούς.Μια χαρά.Ο φίλος του Βαγγέλη , ο Αντώνης , του την έκανε την πάσα να εκλεγούν οι υποψήφιοι με σταυρό.Και να λειτουργήσουν εκεί οι μηχανισμοί.Μετάθεση σε άλλο επίπεδο ελέγχου δηλαδή.Και τώρα;
Αν είχαν να πουν κάτι επί της ουσίας , να απευθυνθούν κατευθείαν στην κοινωνία, θα μπορούσαν να το κάνουν μπούμερανγκ.Αλλά εδώ δεν ισχύει κάτι τέτοιο.Όταν λείπει η πολιτική οι μηχανισμοί κάνουν πάρτυ.

Τρίτη 4 Φεβρουαρίου 2014

Bofinger: «Έξυπνο» ευρωομόλογο η λύση για την Ευρώπη

του Peter Bofinger (*)

Μετά από πολλούς μήνες με πολύ χαμηλό πληθωρισμό, το φάσμα του αποπληθωρισμού στοιχειώνει την ευρωζώνη. Και μοιάζει ιδιαίτερα τρομαχτικό, γιατί τα επιτόκια είναι ήδη κοντά στο μηδέν και δεν μπορούν να πάνε πολύ παρακάτω.

Το αρνητικό επιτόκιο δεν είναι κάτι αδύνατο. Θα είχε, όμως, ως αποτέλεσμα να αφαιρείται ένα μικρό ποσό από τους ισολογισμούς των τραπεζικών καταθέσεων κάθε χρόνο, αντί να προστίθεται. Οι καταθέτες, όμως, θα μπορούν να αποφύγουν τα αρνητικά επιτόκια κλειδώνοντας ρευστό σε θυρίδα αντί να πληρώνουν για τις καταθέσεις τους. Κοστίζει κάτι, αλλά όχι πολύ. Είναι μάταιο να πέσουν τα επιτόκια τόσο χαμηλά που οι αποταμιευτές να τα θεωρούν ληστεία.
To φάρμακο του κεϊνσιανισμού με τις δαπάνες οι οποίες δημιουργούν ελλείμματα, αλλά θα ανέβαζαν τη ζήτηση και τις τιμές, είναι ανεφάρμοστο στις χώρες με τα πολύ βαριά χρέη, όπου η απειλή του αποπληθωρισμού είναι και μεγαλύτερη.

Η μόνη προφανής επιλογή που μένει είναι να αγοράσουν οι νομισματικές αρχές ενεργητικά χρησιμοποιώντας φρεσκοτυπωμένο χρήμα. Μια τέτοια ποσοτική χαλάρωση θα έχει στόχο να ανεβάσει τις τιμές αυξάνοντας την προσφορά χρήματος. Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες μεγάλες κεντρικές τράπεζες, όμως, η ΕΚΤ έχει μέχρι σήμερα αποφύγει αυτόν τον δρόμο.
Ίσως ένας λόγος είναι ότι δεν έχει γίνει προφανές ποια ενεργητικά θα αγόραζε η ΕΚΤ. Δεν τέθηκε τέτοιο θέμα όταν, για παράδειγμα, η Federal Reserve άρχισε να αγοράζει αμερικανικά κρατικά ομόλογα. Αλλά η ΕΚΤ προΐσταται των οικονομιών 18 κρατών. Δεν μπορεί απλώς να αρχίσει να αγοράζει κρατικά ομόλογα. Πρέπει να αποφασίσει και ποια.

Μια επιλογή θα ήταν οι αγορές ομολόγων όλων των μελών της ευρωζώνης, σε ποσά ανάλογα με το ΑΕΠ τους. Ακόμη και το συνταγματικό δικαστήριο της Γερμανίας δύσκολα θα έφερνε αντίρρηση ότι κάτι τέτοιο καταπατά το όριο ανάμεσα στη νομισματική και τηνδημοσιονομική πολιτική. Και πάλι όμως, υπάρχουν δυσκολίες.
Για παράδειγμα, οι επιπτώσεις στις αγορές ομολόγων της Φινλανδίας (όπου το απόθεμα του κρατικού χρέους είναι μικρό συγκριτικά με το μέγεθος της οικονομίας) θα ήταν πιθανότατα πολύ μεγαλύτερες απ' όσο στην Ιταλία (όπου η κυβέρνηση έχει πολύ μεγαλύτερα χρέη).

Τα πράγματα θα ήταν ευκολότερα αν τα κράτη μέλη εξέδιδαν ένα κοινό ομόλογο. Αλλά τα ομόλογα κοινής εγγύησης που συζητήθηκαν στο παρελθόν προκάλεσαν μεγάλη διχογνωμία, λόγω της πιθανότητας να καταλήξουν οι φορολογούμενοι ενός κράτους να αναλάβουν τις υποχρεώσεις άλλου κράτους που χρεοκόπησε. Οι προοπτικές να εφαρμοστούν τέτοιες προτάσεις ήταν λίγες, ακόμη και πριν τις απορρίψει εντελώς η γερμανική κυβέρνηση του «μεγάλου συνασπισμού».

Όμως υπάρχει δυνατότητα να σχεδιαστεί ένα κοινό εργαλείο χρέους χωρίς κοινή ευθύνη. Τα κράτη μέλη θα εκδώσουν κοινά ομόλογα με τηνμορφή «ευρωπακέτων» (euro bundles). Ένα τέτοιο χρεόγραφο θα συμπεριλάμβανε τα ομόλογα των εθνικών κυβερνήσεων, αναλόγως του μεγέθους των οικονομιών τους, που σημαίνει ότι ένα «euro bundle» των €100 θα περιείχε €28 γερμανικό ομόλογο, €22 γαλλικό ομόλογο κ.ο.κ. Κάθε χώρα θα ήταν υπεύθυνη μόνο για το δικό της μερίδιο του πακέτου.
Αν η ΕΚΤ αποφάσιζε να ξεκινήσει πρόγραμμα αγορών ομολόγων, τα euro bundles θα ήταν η καλύτερη επιλογή. Αλλά τα πλεονεκτήματα δεν σταματούν εκεί. Εν τέλει, η αγορά θα γινόταν μεγαλύτερη από την αγορά των μεμονωμένων εθνικών αγορών ομολόγων στην ευρωζώνη.

Έτσι θα μειώνονταν τα επιτόκια, ειδικά για χώρες των οποίων οι αγορές είναι μικρές και χωρίς ρευστότητα. Η Γερμανία θα βοηθούσε να κερδίσουν την αποδοχή τα νέα χρεόγραφα, εκδίδοντας όλα τα νέα ομόλογά της με αυτήν τη μορφή. Δεδομένων των επιπέδων του σημερινού χρέους της Γερμανίας και του σχετικού μεγέθους των υπόλοιπων οικονομιών, τα euro bundles θα κάλυπταν τότε το 90% περίπου των χρηματοδοτικών αναγκών των κυβερνήσεων της ευρωζώνης. Έτσι, θα δυσκολεύονταν οι επενδυτές να μετακινήσουν τα χρήματά τους από τη μια αγορά ομολόγων στην άλλη. Αυτού του είδους οι ροές έχουν προκαλέσει μεγάλη αστάθεια τα τελευταία χρόνια.
Οι χώρες με πρόσθετες δανειακές ανάγκες θα μπορούσαν να εκδώσουν πρόσθετα τα δικά τους ομόλογα.

Επιπλέον, τα euro bundles θα δημιουργούσαν κίνητρα στα κράτη μέλη να μειώσουν το δημόσιο χρέος τους. Η Γερμανία θα συναινούσε σε μια τέτοια διευθέτηση, μόνο αν κάθε κυβέρνηση πλήρωνε διαφορετικό επιτόκιο, για να καθρεφτίζει τη δημοσιονομική της κατάσταση. Για παράδειγμα, οι κυβερνήσεις με μικρά χρέη θα λάμβαναν έκπτωση στο επιτόκιο αυτού του εργαλείου, που θα πληρωνόταν με πρόσθετη χρέωση στις πιο χρεωμένες χώρες.
Αυτός ο μηχανισμός κινήτρων για δημοσιονομική πειθαρχία θα ήταν πολύ πιο αξιόπιστος από τις άτακτες «προμήθειες κινδύνου» που επιβάλλουν οι αγορές.
Τα euro bundles δεν αποτελούν μεγάλο βήμα προς τη δημοσιονομική ενοποίηση, θα μπορούσαν όμως να προσφέρουν ένα σημαντικό βήμα προς μια πιο ενοποιημένη και πιο ανθεκτική ευρωπαϊκή νομισματική ένωση.

* Ο αρθρογράφος είναι καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο Würzburg και μέλος του γερμανικού συμβουλίου οικονομικών εμπειρογνωμόνων.

ΠΗΓΗ: FT.com
www.euro2day.gr