Θέμα χρόνου η επόμενη κρίση

των Σάββα Ρομπόλη κ Βασίλη Μπέτση  – 

Οι κρίσεις έχουν τις ρίζες τους στις εσωτερικές αντιφάσεις του καπιταλιστικού συστήματος. Τουλάχιστον αυτό έχει αποδειχθεί ιστορικά από τη διεθνή οικονομική έρευνα. Η όξυνση των κρίσεων οφείλεται, κυρίως, στην αναποτελεσματικότητα των εφαρμοζόμενων πολιτικών μετάβασης από το παλαιό στο νέο μοντέλο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Και αυτό σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

Για παράδειγμα, σήμερα, η όξυνση της κρίσης οφείλεται στην αναποτελεσματικότητα και την αντιφατικότητα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών μετάβασης από το τεχνολογικό στο ρομποτικό μοντέλο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Βασικό εργαλείο αυτής της μετάβασης, μεταξύ άλλων, αποτελεί η καθίζηση του μισθολογικού και μη μισθολογικού κόστους, οι ανισότητες, η ανεργία και η συρρίκνωση των κοινωνικών δαπανών.

Παράλληλα, κοινό χαρακτηριστικό αποτελεί και η εκτίναξη των κρατικών χρεών, η διεύρυνση της φτωχοποίησης του πληθυσμού και η σμίκρυνση του κύκλου κρίσεων και ανάκαμψης του οικονομικού και κοινωνικού μετασχηματισμού.

Από την άποψη αυτή, αξίζει να σημειωθεί ότι η διεθνής οικονομική κρίση ξεκίνησε (2007) ως κρίση ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου (χρηματοπιστωτική). Στη συνέχεια, μετεξελίχθηκε σε κρίση της πραγματικής οικονομίας (οικονομική κρίση και ύφεση). Και σήμερα μετατρέπεται σε κρίση συνδυασμού του χαμηλού πληθωρισμού, της στασιμότητας ή της ποσοστιαίας πτωτικής τάσης της ανεργίας, καθώς και της απασχόλησης, με τη διεύρυνση όλων των μορφών ευελιξίας (απασχόληση, χρόνος εργασίας, αμοιβές, κοινωνική ασφάλιση, καταβολή μισθών, κ.λπ.)

Πράγματι, όπως αναφέρεται στην πρόσφατη διεθνή βιβλιογραφία, το τελευταίο διάστημα συντελείται με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο το φαινόμενο της μη επιβεβαίωσης της καμπύλης Φίλιπς. Αυτό σημαίνει ότι η ποσοστιαία μείωση του επιπέδου της ανεργίας, για παράδειγμα σε ΗΠΑ και ΕΕ, δεν συνοδεύεται από την αύξηση των μισθών, της κατανάλωσης, της ζήτησης και του πληθωρισμού.

Θέμα χρόνου η επόμενη κρίση

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πρόσφατη (2017) μελέτη της η Deutsche Bank θεωρεί, ότι, αν και δεν μπορεί να προσδιοριστεί επακριβώς χρονικά, η επόμενη παγκόσμια κρίση δεν θα αργήσει να έρθει. Ταυτόχρονα, οι υπερβολές, οι αντιφάσεις και η αναποτελεσματικότητα των εφαρμοζόμενων νεοφιλελεύθερων πολιτικών τα προηγούμενα χρόνια, που βύθισαν τους οικονομικούς σχηματισμούς σε παρατεταμένη ύφεση, σε στασιμότητα ή αναιμική ανάκαμψη, καθιστούν την επόμενη οικονομική κρίση και ύφεση πολύ πιο επικίνδυνη.

Οι κεντρικές τράπεζες, όπως η FED και ΕΚΤ, που εξ ορισμού έχουν ως κύριο μέλημα την σταθεροποίηση της διεθνούς και ευρωπαϊκής οικονομίας και τη ρύθμιση του πληθωρισμού γύρω από το 2%, εφαρμόζουν οικονομικές και νομισματικές πολιτικές οι οποίες δεν επιτυγχάνουν αυτό το στόχο. Ως εκ τούτου, το τελευταίο διάστημα τα χρηματοπιστωτικά αυτά ιδρύματα προβληματίζονται για τη διακοπή αυτών των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης.

Τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης, που έχουν ως στόχο την τόνωση της οικονομίας και την αύξηση του πληθωρισμού στα επίπεδα του 2%, έχουν συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση των ισολογισμών των κεντρικών τραπεζών. Ταυτόχρονα, όμως, το επίπεδο του πληθωρισμού παραμένει πολύ χαμηλότερο (1,2%-1,3%) από τον στόχο (2%). Οπότε, εάν ο πληθωρισμός δεν ανακάμψει, η επόμενη κρίση δεν θα αργήσει να πλήξει τη διεθνή και την ευρωπαϊκή οικονομία.

Γιατί δεν συνδέονται ανεργία-πληθωρισμός

Από την άποψη αυτή, το ερώτημα που τίθεται είναι το εξής: Ποιοι είναι οι λόγοι που διαμορφώνουν το φαινόμενο της μη σύνδεσης της ανεργίας με τον πληθωρισμό, παρά το γεγονός ότι οι κεντρικές τράπεζες, αν και προβαίνουν στην αύξηση του ισολογισμού τους, αποτυγχάνουν να αυξήσουν τον πληθωρισμό; Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) δαπάνησε 2 τρισ. ευρώ σε αγορά κρατικών ομολόγων.

Η επεξεργασία και ανάλυση του φαινομένου ακύρωσης της καμπύλης Φίλιπς συνηγορεί στο γεγονός ότι οι λόγοι που το διαμορφώνουν είναι, κατά βάση, οι εξής: Πρώτον, η εξέλιξη και η παραγωγική χρήση των νέων τεχνολογιών της ρομποτικής, του αυτοματισμού και της τεχνητής νοημοσύνης. Δεύτερον, η διευρυμένη αύξηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης και η αύξηση της γήρανσης του πληθυσμού στη διεθνή και την ευρωπαϊκή οικονομία.

Πράγματι, οι τεχνολογικές εξελίξεις επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό τη λειτουργία της οικονομίας, αφού επιδρούν σημαντικά στην παραγωγική διαδικασία, στην απασχόληση και στη διάρθρωσή της, στα εισοδήματα και στην καταναλωτική συμπεριφορά. Ως αποτέλεσμα -όπως προκύπτει από τα δεδομένα των τεχνολογικών, παραγωγικών, εργασιακών και δημογραφικών εξελίξεων- ανατρέπονται παραδοσιακές υποθέσεις εργασίας. Απαιτούνται, λοιπόν, νέες υποθέσεις εργασίας και νέα οικονομικά υποδείγματα, τα οποία θα λαμβάνουν υπόψη τις νέες διαρθρωτικές αλλαγές.

Τεχνολογική ανάπτυξη

Κι αυτό, γιατί η τεχνολογική έκρηξη του αυτοματισμού, της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης έχει επηρεάσει, σε μεγάλο βαθμό, την αγορά εργασίας, αντικαθιστώντας τις σταθερές και μόνιμες θέσεις εργασίας με τις ευέλικτες και ανασφαλείς μορφές απασχόλησης. Έτσι, ενώ αυξάνεται η παραγωγικότητα και η ανεργία μειώνεται ποσοστιαία, οι νέες θέσεις εργασίας που δημιουργούνται είναι σε μεγαλύτερο βαθμό ευέλικτες και χαμηλού μισθολογικού κόστους εργασίας (gigeconomy).

Με άλλα λόγια, η νέα τεχνολογία της ρομποτικής, των υπολογιστών και της τεχνητής νοημοσύνης, διευρύνει την αυτοματοποίηση στην παραγωγική διαδικασία και αυξάνει, ως εκ τούτου, το επίπεδο της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων. Το αποτέλεσμα είναι η ίδια ποσότητα προϊόντων, με βελτιωμένη ποιότητα, να παράγεται με λιγότερους εργαζόμενους.

Στις συνθήκες, λοιπόν, αυτές, αντί να παρατηρείται αύξηση του πληθωρισμού από την ποσοστιαία μείωση της ανεργίας, η διευρυμένη ευελιξία της απασχόλησης συμβάλλει στη μείωση των μισθών και τη μείωση της ζήτησης. Ως αποτέλεσμα, ο πληθωρισμός παραμένει σε χαμηλά επίπεδα (1,2%).

Παράλληλα, το φαινόμενο αυτό προκαλεί αύξηση της κερδοφορίας και της ανισοκατανομής του εισοδήματος: το ποσοστό εισοδήματος του πλουσιότερου 1% του πληθυσμού αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια, σε τέτοιο βαθμό, που αντιστοιχεί με το επίπεδο εισοδήματος που είχε η κορυφή της οικονομικής πυραμίδας εκατό χρόνια πριν.

Μια σοβαρή διαρθρωτική αιτία του φαινομένου του χαμηλού πληθωρισμού είναι και η αυξημένη γήρανση του πληθυσμού. Η σημαντική ανατροπή της δημογραφικής πυραμίδας και της ηλικιακής δομής του πληθυσμού, σε συνδυασμό με τη μείωση του εισοδήματος των συνταξιούχων οδηγεί σε δομικές αλλαγές, τόσο στη ζήτηση, όσο και στο καταναλωτικό τους πρότυπο.

Η αντίφαση και στην πραγματική οικονομία

Οι εξελίξεις αυτές σηματοδοτούν για τη διεθνή και την ευρωπαϊκή οικονομία, την άμεση αναγκαιότητα σχεδιασμού ενός νέου κοινωνικοοικονομικού και παραγωγικού υποδείγματος. Το νέο αυτό μοντέλο θα οδηγεί σε δίκαιη κατανομή του παραγόμενου πλούτου λόγω της αύξησης της παραγωγικότητας, που με τη σειρά της οφείλεται στη χρήση των νέων τεχνολογιών (μείωση του χρόνου εργασίας, με εβδομάδα 32 ωρών και τεσσάρων ημερών -Mckinsey,2017- χωρίς μείωση των αποδοχών). Ταυτόχρονα, θα υπάρχει αποτελεσματική αντιμετώπιση των διαρθρωτικών ανακατατάξεων της απασχόλησης (εκτιμάται ότι το 85% των θέσεων εργασίας για το 2030 δεν έχει ακόμη επινοηθεί).

Στην περίπτωση που η διεθνής και η ευρωπαϊκή οικονομία απαρνηθεί ή καθυστερήσει την αναπτυξιακή και κοινωνική μετάβασή της στη ρομποτική εποχή, τότε θα κληθεί να αντιμετωπίσει την επόμενη κρίση, η οποία θα είναι σοβαρότερη από τη χρηματοπιστωτική. Και μάλιστα θα κληθεί να την αντιμετωπίσει σε συνθήκες όξυνσης μιας θεμελιώδους αντίφασης στον πυρήνα της πραγματικής οικονομίας.

Η κρίση στην απασχόληση και στη διάρθρωσή της, η ανεργία, η ανισοκατανομή του εισοδήματος και η χαμηλή ζήτηση θα επιφέρουν αποεπένδυση και παράλληλα σοβαρή συρρίκνωση της παραγωγής, της προσφοράς και της ζήτησης. Με άλλα λόγια, στις συνθήκες αυτές, σε όρους πολιτικής οικονομίας, απειλείται να συντελεστεί η σύγκρουση των παραγωγικών δυνάμεων και των παραγωγικών σχέσεων στη διεθνή και την ευρωπαϊκή οικονομία.

www.slpress.gr 22/11/2017

Eldorado Gold: Ποιος είναι ο «γόρδιος δεσμός» πίσω από τις κόντρες

του Φώτη Κόλλια

Παρά τις απανωτές δηλώσεις, προσφυγές, συνεντεύξεις, κ.λπ. για την κόντρα μεταξύ του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) και της καναδικής Eldorado Gold, που ελέγχει τα Μεταλλεία Κασσάνδρας, επικρατεί σύγχυση για τα πραγματικά σημεία διαφωνίας μεταξύ των δύο πλευρών.

Η Eldorado Gold και η θυγατρική Ελληνικός Χρυσός ΑΕ αντιδρούν τελικά μόνο επειδή καθυστερούν ορισμένες άδειες από το ΥΠΕΝ; Μήπως ζητούν αλλαγές σε κάποια σημεία της τεχνικής μελέτης τις οποίες δεν αποδέχεται το ΥΠΕΝ; Και πως τελικά μπορεί να προχωρήσει η επένδυση;

Μέσα στη χθεσινή ανακοίνωση των Καναδών, με την οποία μας πληροφορούσαν πως βάζουν στον «πάγο» την εγκατάσταση των Σκουριών, μία από τις τρεις που αναπτύσσουν στα Μεταλλεία Κασσάνδρας (μαζί με Ολυμπιάδα και Στρατώνι), κρύβεται ένα σημείο της διαμάχης στο οποίο δεν αναφέρεται ποτέ η διοίκηση της Eldorado Gold.

Όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση, θα επανεξετάσουν τη στάση τους σε συνδυασμό με την «ύπαρξη μιας σχέσης συνεργασίας και διαλόγου με την ελληνική κυβέρνηση, σχετικά με την χρήση και εφαρμογή των βέλτιστων διαθέσιμων πρακτικών και τεχνολογιών». Η πρόταση τελειώνει εκεί, χωρίς να εξηγεί σε ποιες τεχνολογίες αναφέρεται και για ποια εγκατάσταση.

Αυτό ακριβώς το σημείο φαίνεται πως είναι η ουσία της πολύμηνης κόντρας για τα Μεταλλεία Κασσάνδρας πέραν των καθυστερήσεων για τις άδειες τις οποίες θα «είχαν καταπιεί» οι Καναδοί αν είχε βρεθεί λύση στο θέμα των «καλύτερων δυνατών τεχνολογιών».

Η διαμάχη εστιάζεται, όπως τονίζουν στο Euro2day.gr πρόσωπα που παρακολουθούν στενά την επένδυση στη Χαλκιδική, στην τεχνική μελέτη για το εργοστάσιο μεταλλουργίας στις Σκουριές. Το Δημόσιο υποστηρίζει, χωρίς να το εξηγούν λεπτομερώς οι αρμόδιοι, και γι’ αυτό το λόγο προσέφυγε, μεταξύ άλλων, στη διαιτησία (πάλι χωρίς να το αναφέρει αναλυτικά) πως οι Καναδοί πρέπει να δοκιμάσουν επί τόπου την τεχνολογία για την Πυρομεταλλουργική Μέθοδο Ακαριαίας Τήξης (flash smelting) που θα εφαρμοστεί στο εργοστάσιο μεταλλουργίας.

Το flash smelting είναι η διαδικασία τήξης του μεταλλεύματος μέσα από την οποία παίρνεις σιγά - σιγά το χρήσιμο περιεχόμενο, δηλαδή τον χρυσό, τον χαλκό, τον μόλυβδο, κλπ. Στο ΥΠΕΝ θεωρούν πως με βάση τις απαιτήσεις της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΑΕΠΟ) οι Καναδοί πρέπει να αποδείξουν, επί τόπου (στις Σκουριές δηλαδή), πως η συγκεκριμένη μέθοδος δεν έχει σοβαρές επιπτώσεις σε περιβάλλον, κλπ, εξαιτίας της περιεκτικότητας του μεταλλεύματος σε αρσενικό.

Συνεπώς, όπως εξηγούν τα ίδια στελέχη, οι Καναδοί είναι σε δύσκολη θέση, με βάση και τις δικές τους αρχικές δεσμεύσεις. Για ποιο λόγο; Επειδή η φινλανδική εταιρεία Outotec η οποία έχει την παγκόσμια πατέντα και το μονοπώλιο για την τεχνολογία flash smelting που προβλέπεται να χρησιμοποιηθεί στο εργοστάσιο μεταλλουργίας των Σκουριών έχει συγκεκριμένη στάση από την αρχή.

Οι Φινλανδοί υποστηρίζουν πως η τεχνολογία θα φύγει από τη χώρα μόνο αν την αγοράσουν (και πληρώσουν) οι Καναδοί και όχι για δοκιμαστική χρήση! Το Δημόσιο, λοιπόν, επιμένει στην ανάγκη δοκιμαστικής χρήσης ώστε να βεβαιωθούν οι υπηρεσίες για τις πραγματικές επιπτώσεις από το flash smelting. Η δε Eldorado υποστηρίζει εδώ και χρόνια πως έχουν γίνει επαρκείς δοκιμές και πως αν θέλει το δημόσιο μπορεί να πραγματοποιήσει περισσότερες, αλλά στη Φινλανδία αφού η Qutotec δεν επιτρέπει την εξαγωγή της τεχνολογίας "για δοκιμές".

Πρόκειται για φαύλο κύκλο ο οποίος δύσκολα θα σπάσει. Μάλιστα, από τις σφοδρές αντιδράσεις της διοίκηση της Eldorado Gold, λίγες ημέρες πριν προσφύγει το δημόσιο στη διαιτησία, προκύπτει πως οι Καναδοί φοβούνται πως θα χάσουν την υπόθεση.

Πίσω από τις χιλιάδες λέξεις των ανακοινώσεων, των δηλώσεων, των απειλών και των προσφυγών φαίνεται πως βρίσκεται ακριβώς αυτό το τεχνικό ζήτημα. «Το οποίο για να λυθεί θα απαιτηθεί καλή διάθεση και από τις δύο πλευρές, αλλά και πολύ δουλειά ώστε να διασκεδαστούν οι εξαιρετικά αρνητικές εντυπώσεις που έχουν ήδη δημιουργηθεί» όπως λένε οι γνωρίζοντες.

Για το θέμα της Eldorado Gold ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργος Σταθάκης είπε σε χθεσινή του συνέντευξη στο ραδιόφωνο 24/7:

"Προ δεκαημέρου ξεκίνησε η Διαιτησία. Η Διαιτησία είναι το ασφαλές όχημα μέσα από το οποίο θα αποσαφηνιστούν τα προβλήματα που εκπορεύονται από την πρώτη σύμβαση του 2006, που έχει το ελληνικό δημόσιο με την εταιρεία. Είχε φτάσει σε κάποιο αδιέξοδο όλη η συζήτηση. Η Διαιτησία θα αποσαφηνίσει τα δύο επίμαχα θέματα της σύμβασης. Την καθετοποίηση της δραστηριότητας και τα περιβαλλοντικά θέματα.

Η Ελλάδα πέρα από το ποσοστό που έχει στην εκμετάλλευση, εάν είναι καθετοποιημένο το σύστημα παίρνει όλους τους φόρους και μέρος της προστιθέμενης αξίας που προκύπτει. Άρα έχει τεράστια σημασία εάν η δραστηριότητα είναι 100 ευρώ σε όλο τον κύκλο του επενδυτικού σχεδίου ή εάν είναι 15 ευρώ το οποίο παράγεται και εξάγεται. Μιλάμε για έναν κύκλο δραστηριότητας της τάξης των 20 δισ. ευρώ.

Αυτό το θέμα επέλεξε η εταιρεία να κλιμακώσει με την επίκληση της αναστολής των δραστηριοτήτων. Εμείς το χειριστήκαμε με βάσει τα πραγματικά δεδομένα, είχαμε δεσμευτεί από τον Αύγουστο ότι θα πάμε σε Διαιτησία ότι θα δώσουμε τις άδειες της Ολυμπιάδας και ότι δεν θα δώσουμε τις άδειες των Σκουριών. Το πεδίο ήταν γνωστό και για αυτό το χαρακτήρισα πυροτέχνημα.

Οι Σκουριές έχουν νόημα αν έχουμε το πλήρες επενδυτικό σχέδιο με το εργοστάσιο μεταλλουργίας. Υπενθυμίζω ότι η προηγούμενη εταιρεία που είχε αναλάβει το έργο, απέτυχε να αποδείξει ότι μπορεί να παράγει χρυσό με μέθοδο αποδεκτή περιβαλλοντικά. Η σημερινή εταιρεία ισχυρίζεται ότι μπορεί να προχωρήσει με μια συγκεκριμένη μέθοδο. Η Διαιτησία καλείται να επιλύσει αυτό το πρόβλημα, το οποίο αποτελούσε μέρος της διαμάχης της κυβέρνησης και εταιρείας εδώ και αρκετά χρόνια. Η Διαιτησία θα κλείσει πιθανότατα σε τρεις μήνες".

www.euro2day.gr 10/11/2012