Παρασκευή 16 Μαΐου 2014

Aναχρονιστικός «ριζοσπαστισμός» και κακόμοιρος «Ευρωπαϊσμός»: Δρόμοι αυτοϋπονόμευσης

Eν όψει εκλογών, κορυφώνεται ο αυτοεγκλωβισμός του πολιτικού συστήματος. Και μάλιστα εξελίσσεται σε αυτοϋπονόμευση των πολιτικών γραμμών που διεκδικούν μερίδιο. Η επιδιωκόμενη πόλωση σε διλήμματα «σταθερότητα-ανατροπή», πέραν του γελλοιώδους του πράγματος( σταθερότητα πάνω σε τι; ανατροπή ποιου πράγματος και προς τα που;), είναι καθαρό ότι δεν αφορά την καθημερινή ζωή των ανθρώπων , αλλά κάποιους επαγγελματίες που βγάζουν το ψωμί τους (γραφεία τύπου εκδίδουν ανακοινώσεις και σχολιαστές τα αναμασάνε).
Η μια πλευρά, ηγήθηκε μιας κυβέρνησης πριν 2 χρόνια, βασιζόμενη στην αίσθηση του «φόβου για το χειρότερο». Συντηρήθηκε στη βάση του «σώζουμε την χώρα» και εδώ και αρκετό καιρό αυτοϋπονομεύει την νομιμοποιητική της βάση, πανηγυρίζοντας τις επιτυχίες της.Αφού σώθηκε η χώρα, τι την θέλουμε αυτήν την κυβέρνηση; Μέχρι εδώ την ανεχθήκαμε, σιγά σιγά δε μας νοιάζει και αν φύγει.
Αδυνατώντας πλήρως να θέσει μια καινούργια πειστική ατζέντα , απάντησε ομοιότροπα στη πρόσκληση δημοψηφισματικής σύγκρουσης της άλλης πλευράς, παρότι ήταν καθαρό ότι δεν την συνέφερε.Δεν είναι βλάκες να μην το καταλαβαίνουν, απλά δεν είχε άλλη επιλογή.Αφού δεν μπορεί να κινήσει το χρόνο μπροστά (κατά το σύνθημά της «σταθερά μπροστά»), απεγνωσμένα προσπαθεί να τον γυρίσει 2 χρόνια πίσω. Δηλώνει ότι είναι η Ευρωπαϊκή λύση με τον πιο μισοκακόμοιρο τρόπο, ποντάρει  εκ νέου στο φόβο,αλλά πια αυτό είναι ποδηλασία σε πεντάλ χωρίς ρόδες.
                 Η άλλη πλευρά, παρά τις κάποιες κινήσεις ωρίμανσης της , επειδή τα βήματα αυτά είναι σαθρά ( από το «σκίζουμε τα μνημόνια», στο «αντιμετωπίζουμε την ανθρωπιστική κρίση»)αυτοϋπονομεύει την πορεία αυτή επιστρέφοντας σε αυτό που στην πραγματικότητα ξέρει να κάνει.Κοντράρει απευθείας την Μέρκελ(!!!) και δηλώνει ότι η δική της  «ανατροπή» θα έχει πανευρωπαϊκή διάσταση (στα πλαίσια αυτού του παλιμπαιδισμού διαπράττει και μεγαλειώδεις γκάφες, τέτοιες που αναρωτιέσαι αν το κάνουν επίτηδες).Φυσικά ακόμη και αυτοί που την ακολουθούν δεν τσιμπάνε σε αυτά και την στηρίζουν για άλλους δικούς τους λόγους.
Ο «ριζοσπαστισμός» της είναι εντελώς αναχρονιστικός. Όταν δεν μπορείς να κοιτάξεις μπροστά, λοξοκοιτάζεις προς τα πίσω.Τώρα, το ότι ποτέ στην ιστορία, ένα ρεύμα δεν έγινε μια αξιοπρόσεκτη κυβέρνηση στηριζόμενη στη λογική της επιστροφής( πολύ περισσότερο δε όταν αυτή η επιστροφή δεν παίζει καν σαν ενδεχόμενο) δεν δείχνει να απασχολεί. Τουλάχιστον μοιάζουν με τους άλλους στον τρόπο που κάνουν πεντάλ.
Αν η πρώτη πλευρά κατέρχεται, ενώ η άλλη δεν μπορεί να ανέλθει τι γίνεται; Τι μπορεί να αναμένει κανείς σε συνθήκες αθέλητης αυτοϋπονόμευσης των βασικών παικτών;Οι απαντήσεις προς το παρόν είναι δύο τύπων.Η μία είναι παρούσα με την μορφή των  «τεράτων» που γεννάει η συγκυρία, των ναζιστικών αποβρασμάτων.Η άλλη , η αναζήτηση του νέου εκκρεμεί ακόμα. Απαντήσεις τύπου Ποτάμι, ενώ αυτό αναδεικνύουν, αδυνατούν να πάνε παραπέρα γιατί μεταξύ άλλων επιχειρούν να το κάνουν αποκτώντας μια ενδιάμεση θέση ανάμεσα στους «γίγαντες», ενώ αυτό που απαιτείται είναι «πέραν» αυτής της σύγκρουσης.

Προς το παρόν, ο μύλος που έρχεται θα μασήσει πολλά πράγματα  και θα φτύσει ακόμα περισσότερα.Τουλάχιστον θα υπάρξει σπόρος να φυτρώσει και να τον λιπάνουν τα απορρίμματα; Ή  η γη θα μείνει για αρκετό καιρό χέρσα σε αγρανάπαυση και θα καταπατηθεί στο μεταξύ από περαστικούς; Μέχρι να το δούμε αυτό, θα χειριστούμε τακτικά την κατάσταση (και την ψήφο μας) και θα κρατάμε μια στάση ενεργητικής αναμονής.


Κυριακή 11 Μαΐου 2014

Η ρύθμιση του χρέους δεν είναι μονόπρακτο


Με τα σημερινά δεδομένα υπάρχει θέμα βιωσιμότητας του χρέους μας. Δεν αναφέρομαι στο παιχνίδι με τους αριθμούς, αν το χρέος θα είναι 120% ή 122% του ΑΕΠ. Το όριο 120% τέθηκε επειδή εκείνη τη χρονική στιγμή τόσο ήταν το δημόσιο χρέος της Ιταλίας και, αν ετίθετο χαμηλότερο, το ιταλικό χρέος αυτομάτως θα χαρακτηριζόταν μη βιώσιμο – προς τρόμο όλης της Ευρώπης. Το 120% είναι ένας δείκτης, το 90% που είχαν θέσει οικονομολόγοι της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών ή ανέδειξαν οι Rogoff-Reinhart (με τα γνωστά προβλήματα τεκμηρίωσης...) είναι ένα ενδιάμεσο, και το 60% του ΑΕΠ που έθεσε το Μάαστριχτ ένας τρίτος δείκτης, στο άλλο άκρο.

Ενα χρέος είναι μη βιώσιμο όταν δεν παράγεις αρκετό πλούτο ώστε να μπορείς να το αποπληρώνεις. Το ύψος ασφαλώς μετρά, επίσης μετρά η ικανότητα μιας οικονομίας να παράγει νέα αξία – αυτά σχετίζονται, δεν ταυτίζονται. Πόση νέα αξία παράγουμε; Με τι ρυθμούς θα αυξάνεται το ΑΕΠ; Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις ευρωπαϊκών think tanks, με χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και με επιτόκια μικρότερα από αυτούς, για να μειωθεί το δημόσιο χρέος μας στο 90% του ΑΕΠ (μεσαίο κριτήριο) θα απαιτηθούν 50 χρόνια αν το πρωτογενές πλεόνασμα είναι 2% ετησίως, 30 αν είναι 3% και 22 αν είναι 4%. Ωστόσο, λιτότητα επί 10ετίες δεν αντέχεται από κανένα πολιτικό σύστημα. Αδιέξοδο; Μια ψύχραιμη ανάγνωση της πραγματικότητας οδηγεί σε άλλο συμπέρασμα. Δύο παρατηρήσεις:

Πρώτη, το χρέος μας προς τους φορολογούμενους άλλων κρατών (Official Sector), που είναι και το μεγάλο τμήμα του χρέους μας, έχει συμφωνηθεί ότι θα αρχίσουμε να το αποπληρώνουμε μετά το 2021. Μέχρι τότε, οι μόνες ουσιαστικά πληρωμές που θα κάνουμε είναι προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Κι αυτές θα τις κάνουμε με τα λεφτά που θα μας δίνει το ΔΝΤ. Το ΔΝΤ θα μας δανείζει έως τα μέσα 2016 για να πληρώνουμε τις ληξιπρόθεσμες δόσεις προς αυτό - τα λεφτά θα αλλάζουν χέρι. Οι «βαριές» πληρωμές αρχίζουν το 2022. Ετσι (το χρέος παραμένει βαρύ, αλλά) μεσολαβούν οκτώ χρόνια στη διάρκεια των οποίων η Ελλάδα δεν θα πνίγεται από τις επιβαρύνσεις για την αποπληρωμή του. Πώς θα τα αξιοποιήσουμε;

Δεύτερη, η ρύθμιση του χρέους δεν είναι ένα μονόπρακτο έργο. Κυριαρχεί η άποψη, ότι τον Νοέμβριο θα συζητηθεί η ρύθμιση του χρέους και το θέμα θα κλείσει οριστικά και αμετάκλητα. Δεν είναι ακριβές, όπως άλλωστε δείχνει η διεθνής αλλά και η (πρόσφατη) εθνική εμπειρία: Το 2010 μπήκαμε σε πρόγραμμα με ένα πακέτο δανειοδότησης, το 2011 αποσπάσαμε επιμήκυνση και μικρότερο επιτόκιο, το 2012 (ανεξάρτητα από αιτίες, κέρδη και ζημιές...) έγινε «κούρεμα», πήραμε μεγάλη επιμήκυνση και νέα δανειοδότηση με μικρό επιτόκιο. Τον προσεχή Νοέμβριο αναμένεται να επιμηκυνθεί η διάρκεια της αποπληρωμής, να μειωθεί το επιτόκιο, ενδεχομένως να μετατραπεί σε σταθερό.

Η όποια ρύθμιση υπάρξει, θα γίνει στη βάση των συσχετισμών και της αντίληψης για το μέγεθος του προβλήματος (στην Ελλάδα και συνολικότερα στην Ευρώπη) που θα επικρατούν εκείνη τη στιγμή. Αλλά, οι αντιλήψεις και οι συσχετισμοί δεν μένουν αμετάβλητοι ενώ η αποπληρωμή του δημοσίου χρέους μας εκτείνεται σε αρκετές 10ετίες. Συνεπώς, η ρύθμιση του προσεχούς Νοεμβρίου δεν θα γραφτεί σε μαρμάρινες πλάκες. Αλλωστε, το πρόβλημα δεν είναι μόνο δικό μας (δεν αφορά μόνο το 2% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ...), το χρέος αντιστοιχεί κατά μέσο όρο στο 90% του ΑΕΠ κάθε χώρας του ανεπτυγμένου καπιταλισμού, η συζήτηση γι’ αυτό θα είναι στο τραπέζι και το ευρωομόλογο θα επανέλθει. Η Ευρώπη βρίσκεται εκ κατασκευής σε διαρκή διαπραγμάτευση, το στοίχημα είναι να μετέχουμε σε αυτήν όρθιοι, πολυδιάστατα και χωρίς εμμονές (στη 10ετία του 1980, αν ο Α. Παπανδρέου είχε αυτοπαγιδευτεί στα συνθήματά του, δεν θα είχε πετύχει τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα).

Αν απαλλαγούμε (α) από την εθνική μονομανία ότι οι πολίτες των άλλων κρατών πρέπει να υποχρεωθούν να μας χαρίσουν το χρέος και (β) από την αντίληψη ότι τον Νοέμβριο θα υπάρξει τελική και αμετάκλητη ρύθμιση, ως αν ήταν η ώρα της κρίσης «ή ζούμε ή πεθαίνουμε», ίσως μπορέσουμε να επικεντρωθούμε στο άμεσο, το πιο επείγον και ουσιώδες: Πώς θα αυξήσουμε το ονομαστικό ΑΕΠ της χώρας, πώς θα καταστήσουμε διατηρήσιμο το πρωτογενές πλεόνασμα, πώς θα ενισχύσουμε την εξωστρέφεια ώστε να μην ανατιναχτεί το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών στο πρώτο αεράκι της ανάκαμψης ή σε κάποιο φύσημα διεθνούς ανέμου. Αυτά είναι τα κεντρικά ζητήματα, απαντήσεις σε αυτές τις προκλήσεις όφειλε να επεξεργαστεί το πολιτικό προσωπικό της χώρας, σε αυτό το πεδίο να συγκρουστεί, σε αυτό να βρει σημεία συνεννόησης - αντί να αναλώνεται σε επιδείξεις αγωνιστικής ετοιμότητας επί χάρτου, με δυσδιάκριτους τους Κύκλωπες από τους ανεμόμυλους.

Κώστας Καλλίτσης, Καθημερινή 11/5/2014