Aπό τον Μπετόβεν στον… Σόιμπλε

του Τάκη Μίχα

 H σονάτα για πιάνο και βιολί νούμερο 9- η επονομαζόμενη «Κρόιτσερ» του Λούντβιχ φον Μπετόβεν ήταν αφιερωμένη στο μεγαλύτερο βιολιστή της εποχής τον Γάλλο Ροδόλφο Κρόιτσερ. Οταν ο Γάλλος μουσικός είδε το κομμάτι αναφώνησε: «Μα αυτό δεν παίζεται» και πρόσθεσε «Ο Μπετόβεν δεν ξέρει τίποτα από βιολί!»

Υποθέτω ότι κάπως ανάλογες θα ήσαν και οι ενδόμυχες αντιδράσεις όλων των Ελλήνων πρωθυπουργών –από τον Γ. Παπανδρέου μέχρι τον Α. Τσίπρα-κάθε φορά που θα έπρεπε να βάλουν την τζίφρα τους σε ένα ακόμη γερμανικής έμπνευσης «Μνημόνιο». Φυσικά εδώ υπάρχει μια πολύ ουσιαστική διαφορά μεταξύ του κ. Τσίπρα και των υπολοίπων.

Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους των οποίων οι αμφιβολίες παρέμεναν στον χώρο του ενδόμυχου ο σημερινός πρωθυπουργός δεν έχει διστάσει να εξωτερικεύσει τις αμφιβολίες του, έχει καταστήσει σαφές ότι δεν πιστεύει πως τα Μνημόνια θα ωφελήσουν την χώρα. Απλά υπογράφει και εφαρμόζει τα μέτρα, ελπίζοντας ότι οι δανειστές θα αλαφρύνουν το χρέος έτσι ώστε η χώρα να μπορέσει να «ξαναβγεί στις αγορές» δηλαδή να... ξαναδανεισθεί!

Η σονάτα νούμερο 9 του Μπετόβεν είναι άψογη και θεωρείται ένα από τα καλύτερα έργα του. Από την πλευρά τους επίσης τα Μνημόνια είναι άψογες θεωρητικές κατασκευές που οπωσδήποτε θα διδάσκονται στα πανεπιστήμια για πολλές δεκαετίες. Ομως αμφότερα αυτά τα κατά τα άλλα πολύ σημαντικά έργα, πάσχουν από ένα πολύ βασικό ελάττωμα: Oτι δεν λαμβάνουν υπ όψη τους τις απόψεις, ιδιοπάθειες, συνήθειες, βίτσια κ.λπ. αυτών που πρόκειται να τα «παίξουν» -του Κρόιτσερ από την μια πλευρά, των Ελλήνων από την άλλη.

Το βασικό και βαθύτερο πρόβλημα των Μνημονίων δεν είναι ούτε ότι αντιπροσωπεύουν ένα Σιγκφριντιανό όραμα Τευτονικής κατοχής της Ευρώπης, ούτε ένα σχέδιο ανθελληνικών κύκλων που οραματίζονται την εξαφάνιση του «Γένους». Ούτε καν αντιπροσωπεύουν ένα σχέδιο των καπιταλιστών για να πλήξουν την αντίσταση των εργαζομένων όπως βαυκαλίζονται οι γέροντες αναρχικοί των Εξαρχείων.

Το βασικό πρόβλημα των Μνημονίων είναι ότι έχουν διαμορφωθεί από επαγγελματίες οικονομολόγους-δηλαδή από μια επαγγελματική ομάδα που με κάθε σοβαρότητα πιστεύει ότι η τεχνική τους είναι «επιστήμη» ανάλογη με τις φυσικές επιστήμες.

Πιστεύουν λοιπόν ότι όπως οι νόμοι της φυσικής υπάρχουν και λειτουργούν ανεξάρτητα από πολιτισμικές και κοινωνικές μεταβλητές, το ίδιο ισχύει και με τους «νόμους» της οικονομίας. Αυτή η άποψη τους οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στο βαθμό που υπάρχουν καθολικοί νόμοι υπάρχουν και καθολικές λύσεις –που δηλαδή μπορούν να εφαρμοσθούν σε κάθε μήκος και πλάτος του πλανήτη ανεξάρτητα από τους τοπικούς θεσμούς, παραδόσεις ,πρακτικές κ.λπ. Και όσο περισσότερο καταφέρνουν να μαθηματικοποιούν την τεχνική τους ώστε να γίνεται ακαταλαβίστικη στον περισσότερο κόσμο, τόσο εδραιώνεται μεταξύ τους η αντίληψη ότι έχουν φθάσει στο… Νιρβάνα της Επιστήμης.

Φυσικά αυτή η αντίληψη των οικονομικών δεν έχει καμία σχέση με το πώς οραματίσθηκαν τον κλάδο τους οι πατέρες της οικονομικής επιστήμης όπως ο Άνταμ Σμίθ η ο Καρλ Μαρξ η πιο πρόσφατα ο Φρίντριχ Χάγιεκ η ο Ιμάνιουελ Γουόλερσταϊν.

Για αυτούς, όπως θα έλεγε ο γνωστός ιστορικός Καρλ Πολάνυι, η οικονομία δεν αποτελούσε έναν ξεχωριστό χώρο, αλλά ήταν «ενσωματωμένη»(embeded) σε πολιτισμικές και κοινωνικές πρακτικές.

Η άποψη που μεταφέρουν οι οικονομολόγοι των Μνημονίων ότι η λύση για το πρόβλημα του χρέους στην Ελλάδα θα πρέπει να είναι η ίδια με ανάλογο πρόβλημα στο Νεπάλ ή την Ακτή του Ελεφαντοστού διότι οι «νόμοι» της οικονομίας είναι οι ίδιοι παντού θα προκαλούσε ασφαλώς μεγάλη θυμηδία στους Κλασικούς.

Οπως θα προκαλούσε και θυμηδία η άποψη ότι οι «νόμοι» της οικονομικής ανάπτυξης ήσαν και είναι οι ίδιοι στην Κίνα, την Νότιο Κορέα, την Αγγλία, την Ιαπωνία ή την Ελβετία.

Η νοσταλγία του καταφρονεμένου μπακάλη της γειτονιάς για την δραχμή όταν είδε τις τιμές του μπακάλικου του να μετατρέπονται με την ένταξη του ευρώ σε τιμές... ντελικατέσεν, εμπεριέχει περισσότερη «θεσμική γνώση» και σοφία από όλα τα οικονομετρικά μοντέλα που ευαγγελίζονται τα κουστουμαρισμένα παιδάκια που στελεχώνουν τα επιτελεία του κ. Σοιμπλε και της κ. Λαγκάρντ που διαμορφώνουν τα Μνημόνια.

Διότι πρόκειται για μια νοσταλγία που έχει την ρίζα της σε πολιτισμικές και κοινωνικές πρακτικές σε αντίθεση με τα ψευτομαθηματικά οικονομετρικά μοντέλα που στηρίζονται στον αέρα και προκαλούν απλά πείνα και δυστυχία.

www.euro2day.gr 15/6/2017

Υ.Γ από anestios: Τα ανωτέρω ισχύουν φυσικά και μάλιστα στο πολλαπλάσιο και για τους εγχώριους οικονομολόγους και οικονομολογούντες, και ειδικά σε όσους -ιδιαίτερα εξ εσπερίας ορμώμενους- θέλουν ντε και καλά να μας "σώσουν", αδιαφορώντας για την ύπαρξη μιας πραγματικής κοινωνίας, μιας πραγματικής οικονομίας και μερικών εκατομμυρίων πραγματικών ανθρώπων. Ισχύουν επίσης για όσους με πολιτικούς όρους  ή κυρίως για πολιτικούς λόγους εκστασιάζονται μπρος στη σοφία των "συνταγών " αυτών.