What is life

                                George Harrison
                     

                                
                               

Νυχτερινό

                                       

                                 

Η κρίση είχε τη δική της ιστορία

Του Γιάννη Βούλγαρη

Πέντε χρόνια μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας και τρία μετά την εκρηκτική εκδήλωσή της στην Ελλάδα, η κρίση έχει πια τη δική της ιστορία, τους δικούς της σταθμούς, τις δικές της αλλαγές φάσης. Η εξέλιξή της καθορίστηκε από τον τρόπο που συναρθρώθηκαν στη ζωή και στις αντιλήψεις των πολιτών η παγκόσμια και η ευρωπαϊκή κρίση με την εθνική. Μπορούμε να διακρίνουμε τρεις ώς τώρα φάσεις, αναλόγως με ποια διάσταση προείχε κάθε φορά στον δημόσιο λόγο και στον τρόπο που οι πολίτες προσλαμβάνανε την κρίση. Και η σειρά ήταν η παγκόσμια, η εθνική και τέλος η ευρωπαϊκή. Η βαρύτητα που κάθε διάσταση προσέλαβε δεν ήταν ένα αντικειμενικό μέγεθος, αλλά αποτέλεσμα της συγκυρίας, των λύσεων που δίνονταν ή επιχειρούνταν, του κομματικού ανταγωνισμού και της επικοινωνιακής προπαγάνδας.

Η πρώτη φάση ήταν εκείνη της υποτιθέμενης ελληνικής «ανοσίας» που λανσαρίστηκε τη διετία 2008-09 από τους κυβερνητικούς ιθύνοντες της ΝΔ. Κατ' αυτήν, η κρίση ήταν παγκόσμια αλλά οι επιπτώσεις της στην Ελλάδα θα ήταν περιορισμένες γιατί η οικονομία της δεν ήταν «ανοιχτή» και οι τράπεζες δεν είχαν εμπλακεί στα τοξικά παράγωγα. Ο δημόσιος λόγος εστιαζόταν κυρίως στην παγκόσμια διάσταση της κρίσης και οι μαρξιστικές ή κεϊνσιανές ερμηνείες αναζωογονήθηκαν για να σηματοδοτήσουν την «αλλαγή εποχής» και το τέλος του «νεοφιλελευθερισμού». Στο εθνικό επίπεδο η πεποίθηση ή το πρόσχημα της «ανοσίας» επέφερε την κυβερνητική απραξία και παράλληλα ενθάρρυνε τη δημαγωγία των αντιπολιτεύσεων.

Η δεύτερη φάση που διατρέχει χοντρικά το 2010 ήταν η βίαιη αφύπνιση και η συνειδητοποίηση της άτυπης χρεοκοπίας της χώρας - αν και δεν έγιναν αμέσως αντιληπτές η ένταση και η διάρκεια του προβλήματος. Η εθνική διάσταση της κρίσης ήρθε στο προσκήνιο. Ο δημόσιος λόγος διαπίστωνε αναδρομικά τις δομικές ανισορροπίες του «μεταπολιτευτικού μοντέλου», οι οποίες ανατράπηκαν όταν άλλαξε το διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Η ευρωπαϊκή διάσταση της κρίσης ήταν ακόμα υποβαθμισμένη στον δημόσιο λόγο. Εξάλλου, οι ορθές διαπιστώσεις για τις εθνικές ανισορροπίες συμπαρασύρθηκαν συχνά από μια μηδενιστική και ισοπεδωτική καταγγελία της «Μεταπολίτευσης» ως «κλεπτοκρατίας», γεγονός που θα τροφοδοτήσει συν τω χρόνω την «αντιπολιτική» και θα σχετικοποιήσει τη δημοκρατία ως κατάκτηση. Το Μνημόνιο έχει ασφαλώς ξεσηκώσει μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης, αλλά δεν έχει ακόμα ανατάξει το κομματικό σκηνικό, εξού και το κυβερνών κόμμα ΠΑΣΟΚ διατηρεί ακόμα δυνάμεις.

Η τρίτη φάση διαρκεί χοντρικά το 2011 και φτάνει ώς τις πρώτες εκλογές, τον Μάιο του 2012. Σημαδεύεται πρακτικά από την αναστροφή της προηγούμενης. Το «φάρμακο» υποσκελίζει την ασθένεια ή, αλλιώς, η κριτική στο Μνημόνιο περιθωριοποιεί τις αναφορές στα αίτια της χρεοκοπίας. Πράγματι, οι αλλεπάλληλες διαπραγματεύσεις με τους δανειστές και οι επιπτώσεις των περικοπών του Μνημονίου μονοπωλούν τον εθνικό δημόσιο λόγο. Η μαζική πρόσληψη της κρίσης μεταβάλλεται καθώς έρχεται σε πρώτο πλάνο η ευρωπαϊκή της διάσταση τόσο για το μερτικό της ευθύνης που είχε η λειψή «αρχιτεκτονική του ευρώ» όσο και για τις «συνταγές» που επέβαλαν οι ευρωπαίοι εταίροι. Ο λόγος περί «κατοχής» διαχέεται, τα αντιγερμανικά στερεότυπα ανασύρονται από το σεντούκι. Η τομή Μνημόνιο - Αντιμνημόνιο καθιερώνεται και αποδιαρθρώνει τον δικομματισμό, ετοιμάζοντας τον εκλογικό σεισμό του 2012. Ο χώρος και το λόμπι της δραχμής ενισχύονται, όπως και ο ευρωσκεπτικισμός, χωρίς όμως να πάρουν το πάνω χέρι. Πράγματι, οι δεύτερες εκλογές τον Ιούνιο του 2012 θα πιστοποιήσουν την υπεροχή και την αντοχή της φιλοευρωπαϊκής Ελλάδας.

Η συνάρθρωση της παγκόσμιας, της ευρωπαϊκής και της εθνικής διάστασης της κρίσης περιπλέχτηκε στην περίπτωση της Ελλάδας, λόγω της ιδιαίτερης μορφής ή, καλύτερα, του διαφορετικού «προσήμου» που προσέλαβε η εθνική σε σχέση με την παγκόσμια κρίση. Πράγματι, η παγκόσμια καταγράφηκε ως κρίση του παγκοσμιοποιημένου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού και είχε επίκεντρο τις ΗΠΑ όπου μπλοκαρίστηκε αν δεν εξαντλήθηκε, ο νεοφιλελεύθερος κύκλος συσσώρευσης 1980-2008. Η κρίση διαχύθηκε ως κρίση των τραπεζών και φούσκα της οικοδομής σε όλη την Ευρώπη, περιλαμβανομένου του Νότου (διαφοροποιημένα στην Πορτογαλία). Αντίθετα στην Ελλάδα το «πρόσημο» της εθνικής κρίσης ήταν διαφορετικό, σχεδόν αντίθετο. Κρίση του κράτους. Κρίση του κρατικιστικού - συντεχνιακού μοντέλου που δομικά είχε φτάσει στα όριά του, αλλά κατέρρευσε μόλις στέρεψε η διεθνής χρηματοδότησή του. Σε αυτή την αντινομία προστέθηκαν η ιδιομορφία και η περιπλοκή της ευρωζώνης. Ενα κοινό νόμισμα ορφανό, χωρίς κράτος και κανονική Κεντρική Τράπεζα πίσω του, ώστε να αντιμετωπίσει ενιαία και έγκαιρα την κρίση. Κι από την άλλη, μια κοινή θεσμική μορφή που δεν επιτρέπει την κλασική χρεοκοπία σε χώρα-μέλος, ακόμα και αν ο πλούσιος Βορράς θα το επιθυμούσε πολύ - μαζί με κάποιους ιθαγενείς που αναπολούσαν το παράδειγμα της Αργεντινής. Η επιστημονική και πολιτική ανάλυση προσφέρει ασφαλώς ερμηνείες που συνδυάζουν τον ενιαίο χαρακτήρα της παγκόσμιας κρίσης με τη «διαφοροποιημένη ανάλυση» για κάθε χώρα και περιοχή. Αλλά η πρόσληψη αυτής της συνάρθρωσης από την κοινωνία είναι πολύ πιο αντιφατική, ασυνεχής, μεταβαλλόμενη και συγκρουσιακή, πόσω μάλλον που δεν πρόκειται για διανοητική άσκηση, αλλά για σκληρή πραγματικότητα.

Σε κάθε περίπτωση, πολλά δείχνουν ότι τώρα έχει ανοίξει η τέταρτη φάση της κρίσης η οποία μπορεί να σημάνει την οριστική έξοδο από τη συγκαλυμμένη χρεοκοπία και την απαρχή μιας ανάκαμψης. Η ΕΕ δήλωσε καθαρά την πρόθεσή της να μείνει η Ελλάδα στο ευρώ. Η ελληνική κοινή γνώμη επιβεβαιώνει καθαρά τη φιλοευρωπαϊκή επιλογή της. Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί να αποδεσμευτεί από τις προηγούμενες ακρότητες της αριστερής εθνικοφροσύνης και του αντιμνημονιακού λαϊκισμού, να βρει διεθνή νομιμοποίηση και με κινήσεις στο εξωτερικό να «περικυκλώσει» κατά τη μαοϊκή τακτική την κομματική της βάση στο εσωτερικό. Οι εξαλλοσύνες περί «εθνικής προδοσίας» και «ξένης κατοχής» περιορίζονται όλο και περισσότερο εκεί που ταιριάζουν. Στη φασιστική Χρυσή Αυγή και στον παρανοϊκό ακροδεξιό λαϊκισμό των ΑΝΕΛ. Δυστυχώς όμως και σε κρίσιμους κρατικούς μηχανισμούς, όπως δείχνει η περίπτωση των δικαστών που επιχειρούν επανειλημμένα να ποινικοποιήσουν την πολιτική ζωή.

Υπάρχουν πλέον οι προϋποθέσεις ώστε η ελληνική κοινωνία να συγκλίνει σε μια πιο συνεκτική αντίληψη για την κρίση και να διαμορφώσει ένα εθνικό σχέδιο για το μέλλον συναρθρώνοντάς το δυναμικά με την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια διάσταση.

 Αλλά η ισορροπία είναι ασταθής όπως δείχνει η επικαιρότητα.

 

NEA 26/1/2013

Τι χρειάζονται οι ποιητές σε χαλεπούς καιρούς;

Στο μεταξύ πολλές φορές μου φαίνεται πως είναι πιο καλά να κοιμηθείς
 παρά να  βρίσκεσαι έτσι χωρίς σύντροφο και να επιμένεις τόσο.
Και τι να κάνεις μέσα στην αναμονή, και τι να πείς;
Δεν ξέρω. Κι οι ποιητές τι χρειάζονται σε χαλεπούς καιρούς;
(Φ.Χέντερλιν)

Επιθυμίες
Σαν σώματα ωραία νεκρών που δεν εγέρασαν
και τάκλεισαν, με δάκρυα, σε μαυσωλείο λαμπρό,
με ρόδα στο κεφάλι και στα πόδια γιασεμιά --
έτσ' οι επιθυμίες μοιάζουν που επέρασαν
χωρίς να εκπληρωθούν· χωρίς ν' αξιωθεί καμιά
της ηδονής μια νύχτα, ή ένα πρωί της φεγγερό.
(Κωνσταντίνος Π. Καβάφης )

Η σονάτα του σεληνόφωτος

"Ἄφησέ με ναρθῶ μαζί σου. Τί φεγγάρι ἀπόψε! Εἶναι καλὸ τὸ φεγγάρι, - δὲ θὰ φαίνεται ποὺ ἄσπρισαν τὰ μαλλιά μου. Τὸ φεγγάρι θὰ κάνει πάλι χρυσὰ τὰ μαλλιά μου. Δὲ θὰ καταλάβεις. Ἄφησέ με νἄρθω μαζί σου.

Ὅταν ἔχει φεγγάρι, μεγαλώνουν οἱ σκιὲς μὲς στὸ σπίτι, ἀόρατα χέρια τραβοῦν τὶς κουρτίνες, ἕνα δάχτυλο ἀχνὸ γράφει στὴ σκόνη τοῦ πιάνου λησμονημένα λόγια - δὲ θέλω νὰ τ᾿ ἀκούσω. Σώπα.

Ἄφησέ με νἄρθω μαζί σου λίγο πιὸ κάτου, ὡς τὴ μάντρα τοῦ τουβλάδικου, ὡς ἐκεῖ ποὺ στρίβει ὁ δρόμος καὶ φαίνεται ἡ πολιτεία τσιμεντένια κι ἀέρινη, ἀσβεστωμένη μὲ φεγγαρόφωτο τόσο ἀδιάφορη κι ἄϋλη, τόσο θετικὴ σὰν μεταφυσικὴ ποὺ μπορεῖς ἐπιτέλους νὰ πιστέψεις πὼς ὑπάρχεις καὶ δὲν ὑπάρχεις πὼς ποτὲ δὲν ὑπῆρξες, δὲν ὑπῆρξε ὁ χρόνος κ᾿ ἡ φθορά του. Ἄφησέ με νἄρθω μαζί σου.

Θὰ καθίσουμε λίγο στὸ πεζούλι, πάνω στὸ ὕψωμα, κι ὅπως θὰ μᾶς φυσάει ὁ ἀνοιξιάτικος ἀέρας μπορεῖ νὰ φαντάζουμε κιόλας πὼς θὰ πετάξουμε, γιατί, πολλὲς φορές, καὶ τώρα ἀκόμη, ἀκούω τὸ θόρυβο τοῦ φουστανιοῦ μου, σὰν τὸ θόρυβο δυὸ δυνατῶν φτερῶν ποὺ ἀνοιγοκλείνουν, κι ὅταν κλείνεσαι μέσα σ᾿ αὐτὸν τὸν ἦχο τοῦ πετάγματος νιώθεις κρουστὸ τὸ λαιμό σου, τὰ πλευρά σου, τὴ σάρκα σου, κι ἔτσι σφιγμένος μὲς στοὺς μυῶνες τοῦ γαλάζιου ἀγέρα, μέσα στὰ ρωμαλέα νεῦρα τοῦ ὕψους, δὲν ἔχει σημασία ἂν φεύγεις ἢ ἂν γυρίζεις οὔτε ἔχει σημασία ποὺ ἄσπρισαν τὰ μαλλιά μου, δὲν εἶναι τοῦτο ἡ λύπη μου - ἡ λύπη μου εἶναι ποὺ δὲν ἀσπρίζει κ᾿ ἡ καρδιά μου. Ἄφησέ με νἄρθω μαζί σου".

 (Γιάννης Ρίτσος)

Υποκατάστατο

Σκορπίζουν τῶν δακρύων οἱ μεγάλες συγκεντρώσεις.

Μνήμη καὶ παρὸν ψάχνουν νὰ κρυφτοῦν ἀπὸ τὴ διαύγειά τους.

Ἀραιὰ ποῦ καὶ ποῦ καμιὰ τουφεκιὰ πότε ἀπὸ κεῖνο τὸ εὐκρινὲς χαράκωμα ἡ λύπη πότε ἀπὸ ἀμυδρότερο.

Στρατηγικὴ νὰ δείξει τάχα ὅτι ἔρχονται ἐνισχύσεις.

Ἂς παραδοθεῖ. Ἔχει σχεδὸν ἐπικρατήσει ἡ φωτογραφία σου.

Ἐξαπλώθηκε ὅπου βρῆκε ἄμαχη ἐπιφάνεια ἀποδεκατισμένη αἴσθηση πρόθυμη γιὰ γαλήνη.

Ἀνεμίζει στῶν βλεμμάτων τὰ ὑψώματα ὄχι σὰν ἔθιμο ἀδρανὲς μελαγχολικὸ μὰ ὡς γενναῖος συκοφάντης τῆς ἀπώλειάς σου.

Μέρα τὴ μέρα πείθει πῶς τίποτα δὲν ἄλλαξε ὅτι ἤσουν πάντα ἔτσι, ἀπὸ χαρτὶ ἐκ γενετῆς φωτογραφία σὲ συνάντησα ἀνέκαθεν πὼς ἔτσι σ᾿ ἀγαποῦσα γυρολόγα ἀπὸ εἰκόνα σὲ ἀπεικόνιση κι ἀπὸ ἀπεικόνιση σὲ εἰκόνα σου ἀρκέστηκα.

Μνήμη καὶ παρὸν πρέπει νὰ κρυφτοῦν ἀπὸ τὴ διαύγειά τους.

Ἀραιὰ ποῦ καὶ ποῦ καμιὰ τουφεκιὰ ἀμυδρὴ. Μαρτυρία ὑπέρ σου ἡ λύπη ἂς παραδοθεῖ.

Ὁ μόνος ἀξιόπιστος μάρτυρας ὅτι ζήσαμε εἶναι ἡ ἀπουσία μας.

(Κική Δημουλά)

Ένας χρόνος χωρίς τον Θόδωρο

Χρόνε, άτιμε

 Του Δημήτη Καμπουράκη

Βρε καλώς τον καινούριο χρόνο. Πέρασε μέσα, καλέ μου κύριε. Βολέψου.

Ξέρεις πού. Πάνω στον σβέρκο μου. Βολέψου και συνέχισε τη δουλειά σου. Κύρτωσε λίγο περισσότερο τη ράχη μου, τσιμένταρε μια στάλα παραπάνω τους οσφυϊκούς μου σπονδύλους. Κάνε λίγο πιο μυγιάγγιχτο το στομάχι μου, δώσε μου μια ξαφνική σουβλιά στο γόνατο. Μετάτρεψε σε μικρή περιπέτεια τη μεταμεσονύχτια χώνεψη μου και το πρωινό δέσιμο των κορδονιών μου. Πρόσθεσε μερικά παραπάνω λιπίδια στις αρτηρίες μου, μείωσε κι άλλο τον χώρο που έχουν τα πνευμόνια μου για καθαρό αέρα. Θέρισε όσες τρίχες άντεξαν ως τώρα πάνω στο κεφάλι μου, φρόντισε το πέος μου να δείχνει συνεχώς έξι ώρα, κάνε γιορτινό δωράκι στο δέρμα μου μια ντουζίνα στίγματα και πανάδες. Ρίξε μια ενισχυμένη δόση πρεσβυωπίας στα μάτια μου, κάψε μερικά ακόμα εκατομμύρια απ’ τα εγκεφαλικά μου κύτταρα.
Συνέχισε ακάθεκτος το έργο σου. Επιβεβαίωσε μου πως όσα ονειρεύτηκα στα νιάτα μου, δεν ήταν γραφτό να γίνουν. Πείσε με πως ό,τι όσα έκανα στη ζωή μου, σχεδόν όλα λάθος ήταν. Θύμισε μου ότι δεν υπάρχει γραμμική άνοδος της ευημερίας και ότι οι κοινωνίες με την παρέλευση των δεκαετιών δεν εκπολιτίζονται υποχρεωτικά. Ενίοτε εξαγριώνονται, εξαχρειώνονται και εκπορνεύονται. Εξήγησε μου πως έτσι που τα ‘φτιαξα, καταδίκασα τους επόμενους να περάσουν χειρότερα από μένα και να αποδειχτούν πιο αγράμματοι και πιο ανενδοίαστοι από μένα. Στήσε γύρω μου ένα πλέγμα αποτυχίας και απογοήτευσης, συνέχισε τη σπορά της μελλοντικής γεροντικής μου κατάθλιψης. Κάνε δουλειά σου εσύ.
Εγώ πάλι θα κάνω τη δική μου. Θα σκαρφαλώνω πάνω σε πλαγιές κι ας αγκομαχώ σαν προπολεμικό τρένο. Θα φοράω πολυεστιακούς φακούς σε φλώρικους χρωματιστούς σκελετούς, θ’ αφήσω χαίτη όσα μαλλιά μου απόμειναν και θα τα κάνω γελοίο κοτσιδάκι πίσω. Όσο θα με σπρώχνεις στο κρεβάτι μου για να ξεκουραστώ, τόσο θα ξενυχτώ μέχρι τελικής κατάρρευσης. Όσο θα αποκαθηλώνεις τις χαρές μου, τόσο θα εφευρίσκω επιδερμικούς τρόπους να ικανοποιούμαι. Θα λιώσω στα ιαματικά λουτρά, στα τρίπλεξ καρωτίδων και στις κωλονοσκοπήσεις. Εσύ θα φυτεύεις στον πισινό μου μικρά καρκινάκια, εγώ θα σ’ ακολουθώ από πίσω και θα τα ξεριζώνω. Θα κηρύξω πόλεμο στην ακινησία των αρθρώσεων μου και στην κατάληψη του μυαλού μου από εμμονές θλίψης και αποτυχίας. Θα γράφω, θα φωνάζω, θα διαβάζω, θα γκρινιάζω, θα οργίζομαι, θα απαιτώ, θα κλαίω, θα ονειρεύομαι.
Δε θα παραδοθώ εύκολα ρε. Θα κάνω τον κόσμο άνω-κάτω ψάχνοντας αγοραστή της ψυχής μου με αντίτιμο την ήττα σου. Μη γελάς… κι αν τον βρω; Θα φυτεύω δέντρα ψηλά, ελιές, ιτιές και ευκαλύπτους και θα τα ανασταίνω τάζοντας τους ότι θα στρώσω ολόκληρο πασχαλινό τραπέζι στον ίσκιο τους. Κάθε πρωί θα κόβω τα κρέατα μου για να βεβαιώνομαι ότι πονάω, άρα είμαι ζωντανός. Και κάθε βράδυ θα παίρνω χάπια με τους χούφτες και θα σπέρνω παιδιά, για να ‘χεις εσύ να τρως. Παιδιά που θα τα ορκίσω να κάνουνε το ίδιο. Πρώτα θα σβήσεις εσύ και μετά η φύτρα μου. Πρώτα θα με σιχαθείς και μετά θα φύγω. Δε θα σου δώσω τη χαρά να ξαπλώσω και να κοιτάζω παραδομένος το ταβάνι, ίσια μπροστά θα κοιτάζω και θα στραβομουτσουνιάζω. Κάθε φορά που θα με τραβάς προς την έξοδο, εγώ θα γαντζώνομαι με τα κοκκαλιάρικα χέρια μου απ’ το περβάζι αυτού του κόσμου και θα ξαναπηδώ μέσα. Και μετά θα σου προτείνω με θράσος το δάχτυλο μου όρθιο και θα σε βρίζω πετώντας σάλια απ’ τα τεχνητά κάτασπρα δόντια μου.
Θα πεις «άει σιχτίρ» με μένα. Θα σε κάνω να ξεφυσάς κάθε φορά που με βλέπεις και να φωνάζεις «ακόμα εδώ είναι αυτός;» Οικονομικές κρίσεις θα μου στέλνεις εσύ, χεσμένες θα σου τις επιστρέφω εγώ. Πολέμους κι εμφυλίους θα στήνεις γύρω μου, θ’ αρπάζω το ντουφέκι και θα πολεμώ εγώ αντί να λουφάζω. Κοινωνικές οπισθοδρομήσεις θα φτιάχνεις εσύ, καινούρια ταμπούρια θα στήνω εγώ. Και μη μου λες πως η κοινωνία πήρε οριστικά την κάτω βόλτα, γιατί τσάμπα καταναλώνεις τα λόγια σου με μένα. Νοσοκόμες με άσπρες ρόμπες θα βάζεις στον δρόμο μου, με μαύρες ζαρτιέρες θα τις ντύνω. Και μη μου ξαναλές πως έτσι θα καταντήσω ένας παράταιρος γελοίος, γιατί δε με νοιάζει καθόλου. Δε θα σου κάνω τη χάρη να γίνω ένας σοφός γέρων, ένας σκατόγερος θα γίνω που θα σου τη σπάει. Μάλλον δεν θα καταφέρω να σε νικήσω τελικά, το ξέρω. Αλλά δεν είναι αυτός ο στόχος μου. Μου αρκεί να γίνω πετραδάκι μέσα στο παπούτσι σου, να σου χαλάσω χαζά ένα απειροελάχιστο της αιωνιότητας σου. Έτσι, για την πλάκα μου ρε. Άτιμε χρόνε…
 

www.protagon.gr
1/1/2013