Έξι λάθη και δύο προτάσεις για τη συζητούμενη “Τραπεζική Ένωση”

του Μίμη Ανδρουλάκη

{Το κείμενο που ακολουθεί έχει κατατεθεί ως ερώτηση στον Υπουργό Οικονομικών κ. Γιάννη Στουρνάρα}

H Κυπριακή περιπέτεια αποκάλυψε το “εγκεφαλικό” στην οικονομική σκέψη της ευρωκρατίας και τον πολιτικό ερασιτεχνισμό της με αποτέλεσμα κάθε κυβέρνηση να ερμηνεύει όπως θέλει την “Τραπεζική Ένωση” και να αποκοιμίζεται με γλυκά όνειρα εν μέσω κρίσης τα οποία σχεδόν πάντα καταλήγουν σε εφιάλτες. Η μέχρι στιγμής συζήτηση για “τραπεζική ένωση”

Πρώτο, δεν υπολογίζει ότι η υπερσυγκεντρωτική εποπτεία με ισοπεδωτική ομοιομορφία των πιστωτικών ιδρυμάτων, στο βαθμό που αγνοεί την ενότητα των κανόνων μέσα στη διαφορετικότητα, θα ενισχύσει τον συγχρονισμό των πιστωτικών κρίσεων μεταξύ διαφορετικών τραπεζών και διαφορετικών χωρών, θα κάνει εντονότερα τα “πάνω” και “κάτω” του πιστωτικού κύκλου (bigger booms - bigger crashes), θα αναπαράγει σε μεγαλύτερη κλίμακα τις γενετικές ατέλειες του κοινού νομίσματος - “όλα τα πόδια σ’ ένα καλαπόδι”- θα τροφοδοτήσει νέα ασύμμετρα σοκ και συνεπώς θα υπονομεύσει το κοινό νόμισμα. Κλασική περίπτωση του Νόμου Αντιστροφής του Νοήματος.

Δεύτερο, παραβλέπει τα προβλήματα ρευστότητας των χωρών οφειλετών στην περιφέρεια αλλά και τα όρια των πιστωτριών χωρών αφού η Γερμανία ούτε θέλει αλλά ούτε και μπορεί με τη δεδομένη αντιπληθωριστική πολιτική της ΕΚΤ να εγγυηθεί υποχρεώσεις των τραπεζών του Νότου της Ευρωζώνης τρεις φορές και πάνω από το ΑΕΠ της όπως και γενικότερα καταθέσεις της Ευρωζώνης διπλάσιες των ετήσιων εσόδων των κυβερνήσεων.

Tρίτο, η γαλλογερμανική συμπαιγνία στο ζήτημα της “τραπεζικής ένωσης” φροντίζει κυρίως για τις τράπεζες πρωταθλητές τους και τη δορυφοροποίηση - απορρόφηση των τραπεζών των μικρότερων χωρών πέρα από το ότι εύλογα επιχειρεί να περιορίσει το ρόλο του City του Λονδίνου ως κυρίαρχου χρηματοπιστωτικού κέντρου στην Ευρώπη. Είναι χαρακτηριστική η συμπεριφορά της Τρόικα στην Ελλάδα που δυσχεραίνει την ομαλή ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με μη ομολογημένο στόχο τον αφελληνισμό των τραπεζών μέσω ένταξής τους και πώλησής τους από το ΤΧΣ.

Τέταρτο, η αναγκαία αλλά μέχρι στιγμής αβέβαιη αποσύνδεση του τραπεζικού χρέους από το δημόσιο στην περίπτωση αυτή συνοδεύεται αντικειμενικά από την απώλεια “ιθαγένειας” και την αποσύνδεση του μανάτζμεντ των τραπεζών των αδύναμων χωρών από τις συνθήκες εσωτερικής συσσώρευσης του κεφαλαίου και παραγνωρίζει τα έντονα για το προβλέψιμο μέλλον εθνικά χαρακτηριστικά της συνάρτησης: αποταμίευση - κατανάλωση - επένδυση - απασχόληση - αγορά κατοικίας - δανεισμός.

Πέμπτο, καμία δέσμευση δεν μπορεί να παρθεί τοις μετρητοίς ότι οι Κυβερνήσεις ειδικά των ισχυρών χωρών θα αντικαταστήσουν γενικά τη διάσωση των τραπεζών μέσω των φορολογουμένων (bailout) με εκείνη της εσωτερικής κατανομής των βαρών με σειρά προτεραιότητας: μέτοχοι - junior (ανασφάλιστοι) ομολογιούχοι - senior (ασφαλισμένοι) ομολογιούχοι - ανασφάλιστοι καταθέτες.

Έκτο, η λεγόμενη “τραπεζική ένωση” αγνοεί τις ενδογενείς αντιθέσεις του καπιταλιστικού συστήματος που παράγουν τις περιοδικές πιστωτικές κρίσεις(boom-bust cycles), υπερτιμά το ρόλο των αναγκαίων και μη ρυθμίσεων και παραβλέπει ότι οι ίδιες οι καθιερωμένες ρυθμίσεις εντείνουν τον πιστωτικό κύκλο, δεν δρουν αντικυκλικά καθώς ρίχνουν “λάδι” στη “φωτιά” και “πάγο” στην “παγωνιά”, με πιστωτική υπερεπέκταση στη μέθη του boom και συρρίκνωση της πίστης στον πανικό του bust, τους ξεφουσκώματος και της ύφεσης.

Στη συγκεκριμένη φάση του φαύλου κύκλου ύφεσης - ανεργίας - υπερχρέωσης η θωράκιση του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος περνά κύρια από τη γρήγορη επιστροφή στην ανάπτυξη μ’ ένα νέο διευρυμένο ρόλο της ΕΚΤ και ένα νέο ιστορικό συμβιβασμό Βορρά - Νότου με μεγαλύτερη αμοιβαιότητα πιστωτών - οφειλετών. Διαφορετικά αν συνεχιστούν οι τάσεις προς “χαμένη δεκαετία” όσο κι αν σφίγγουν οι κεντρικές ρυθμίσεις εκ των άνω, η Ευρωζώνη από τα “κάτω” θα αποδιαρθρώνεται, θα μειώνεται η έλξη του ευρώ ως διεθνούς αποθεματικού νομίσματος όπως σφόδρα επιθυμεί ο αγγλοσαξονικός άξονας(δολάριο - αγγλική λίρα) και θα επανεμφανιστεί η επικίνδυνη φυγή του ευρώ από χώρες όπου πρόκειται να υποτιμηθεί αν διαλυθεί η Ευρωζώνη προς χώρες όπου πρόκειται να ανατιμηθεί με ολέθριες συνέπειες και για τις τελευταίες.

Προτίθεται κ. Υπουργός να φέρει στη Βουλή για συζήτηση το πλαίσιο και τους όρους της σχεδιαζόμενης “τραπεζικής ενοποίησης” καθώς και τις προτάσεις για την “Ευρωπαϊκή Εγγύηση Καταθέσεων” και τους τρόπους χρηματοοικονομικής της κάλυψης έστω με προσαρμογή στα ευρωπαϊκά δεδομένα της αμερικανικής FDIC (Federal Deposit Insurance Corporation) με ανάλογη αύξηση του ορίου εγγύησης (250.000 δολάρια στις ΗΠΑ) και έξι διακριτές κατ’ άτομο δυνατότητες ασφαλιστικής εξασφάλισης των καταθέσεων (6×250,000=1,500,000 δολάρια); Θα υπάρξει σαφής διάκριση αποταμιευτικών και συνταξιοδοτικών λογαριασμών ανεξαρτήτως μεγέθους από τις κερδοσκοπικές επενδύσεις και θα δοθούν πρόσθετες εγγυήσεις στις εξαιρετικές περιπτώσεις μετατροπής ανασφάλιστων “καταθέσεων - επενδύσεων” σε ειδικές μετοχές με καθορισμό “δαπέδου” στην ενδεχόμενη πτώση τους;

- Υποστηρίζει τη μετεξέλιξη του ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας) σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο (EMF) με ανοιχτή γραμμή ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε συνδυασμό με τη δυνατότητά της να δημιουργεί “νέο” χρήμα δεσμευμένο αποκλειστικά στην αγορά “αναπτυξιακών ομολόγων ειδικού σκοπού” για διαρθρωτικές επενδύσεις σε υποδομές - δίκτυα - καινοτομία και για την αναδιάρθρωση - ανακεφαλαιοποίηση των συστημικών τραπεζών στα όρια του ελεγχόμενου ανεκτού πληθωρισμού ώστε να καθησυχαστούν οι ανησυχίες των πιστωτριών χωρών;

Σκέψεις επι της ουσίας για την κρίση

Παρακολουθώ εδώ και καιρό με προσοχή δύο προσπάθειες ανάλυσης, επεξεργασίας και διατύπωσης εναλλακτικών για τα προβλήματα της κρίσης σε Ευρωπαϊκό και Ελληνικό επίπεδο , χωρίς θέματα ταμπού, με ανοιχτούς ορίζοντες αλλά και ρεαλισμό (νοούμενου ως πολιτικά εφικτού, αλλά και υπερβατικού όσον αφορά την τρέχουσα πολιτική σχολιογραφία και προτασεολογία).

Αφορμή για να τις παρουσιάσω από το ταπεινό μου ιστολόγιο, η σημερινή ολοκληρωμένη -αν και συνοπτική- άρθρωση της μιας από αυτές από τον Μίμη Ανδρουλάκη, με γραπτό τρόπο (δες ιστολόγιό του εδώ )
Η δεύτερη οργανώνεται εδώ και κάποιον καιρό από τον Γιάννη Βαρουφάκη (δες αρθρογραφία του στο site του, εδώ).

Περισσότερο τεχνικά οργανωμένη η δεύτερη, επιχειρεί να αντιμετωπίσει πολλές λεπτομέρειες στην εφαρμογή της, αν και αναγνωρίζει τα πολιτικά προβλήματα προώθησής της.
Περισσότερο πολιτικά προσανατολισμένη και επεξεργασμένη η πρώτη, αφήνει συνειδητά ανοικτά μια σειρά απο ζητήματα εφαρμογής σε πολλαπλές εναλλακτικές επιλογές προς διαπραγμάτευση.
Πολλά σημεία των 2 προτάσεων μπορεί να θεωρηθεί ότι συγκλίνουν , αλληλοσυμπληρώνονται ή και αποκλίνουν.

Το σημαντικό που έχουν και οι δύο, είναι ότι η καθεμιά με το τρόπο της αναγνωρίζουν το πρόβλημα σαν συνολικό και προτείνουν λύσεις συνθετικές και επί της ουσίας και όχι αποσπασματικού χαρακτήρα (μέτρο από εδώ , μέτρο από εκεί κατά την συνήθη στο δημόσιο διάλογο μετρολογία).
Ίσως σε επόμενο σημείωμά μου , αν κρίνω ότι έχει αξία, να σχολιάσω περισσότερα επί των 2 αυτών συλλογιστικών ή να το κάνω απευθείας στους χώρους που αναρτούνται οι απόψεις τους).
Σε κάθε περίπτωση, αξίζει να προβάλλει ο καθένας που ενδιαφέρεται από μια ορισμένη οπτική, τέτοιες προσπάθειες, που αν και κινούνται εκτός κέντρου της δημόσιας συζήτησης , απηχούν νομίζω προβληματισμό πολύ περισσότερων ανθρώπων από ότι οι κακόφωνες τηλεμαχίες επί των εντυπώσεων ή οι επί του διαδικτύου ιδεοληπτικοί αλληλοσπαραγμοί.

Παρουσιάζω παρακάτω την συμπυκνωμένη άποψη του Μίμη Ανδρουλάκη , όπως αναρτήθηκε σήμερα. Δυστυχώς ( ή και ευτυχώς από μια άποψη) η περισσότερη αρθρογραφία του Γιάννη Βαρουφάκη είναι στα Αγγλικά (με εξαίρεση κάποια άρθρα του στο protagon, όπου οι λιγότερο αγγλομαθείς μπορούν να απευθυνθούν). Επιφυλάσσομαι να παρουσιάσω , με πρώτη ευκαιρία ότι σχετικό με την νέα updated εκδοχή της πρότασής του δημοσιευθεί στα ελληνικά, και παροτρύνω κάθε φίλο που θα ήθελε να κοπιάσει λίγο παραπάνω , να κάνει practice στα Αγγλικά του..θα έχει διπλό όφελος!!)


Πρόταση προβληματισμού και διαλόγου

ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΕΠΑΝΑΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΙΑΣ ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΛΥΣΗΣ

Νέα φάση στην κρίση χρέους της ευρωζώνης, η οποία έχει πάρει χαρακτηριστικά κρίσης ηγεσίας. Νέες δυνατότητες για επανατοποθέτηση του Ελληνικού Ζητήματος στο πλαίσιο μιας καταλυτικής, συνολικής ευρωπαϊκής λύσης. Η αποτυχία του ευρωπαϊκού crisis management ανοίγει ένα νέο πεδίο συνολικής επαναδιαπραγμάτευσης. Η λεγόμενη «ευρωπαϊκή λύση» όμως δεν αποτελεί από μηχανής Θεά, αντίθετα μπορεί να εξελιχθεί σε ζουρλομανδύα για τη χώρα μας, αν δεν συνυπολογιστούν οι ελληνικές ιδιαιτερότητες, αν «σ' όλα τα πόδια βάλουν ίδιο νούμερο παπούτσι», αν συνεπώς δε «βιάσει» η Ελλάδα τις αποφάσεις με πειστική διαπραγματευτική πλατφόρμα και με ισχυρή πολιτικά και τεχνικά διαπραγματευτική ομάδα. Το Plan B της ευρωζώνης πρέπει να είναι ισχυρό, καταλυτικό ώστε να αποκτήσει επιτέλους εύλογο προβάδισμα η πολιτική έναντι των αγορών. Διαφορετικά το σκορ πολιτικής - αγορών από 0-2 το 2010, θα εξελιχθεί στο μοιραίο 0-3 το 2011!

ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΒΟΛΗΣ ΓΙΑ ΤΟ 2013 ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΟ

Ο χρόνος είναι το παν στη διαχείριση μιας κρίσης αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση ο χρόνος τρέχει εναντίον της Ελλάδας και των άλλων περιφερειακών χωρών και, αργά ή γρήγορα, θα οδηγήσει σε μόλυνση και του πυρήνα της ευρωζώνης. Το 2013 ως μεταφυσικό ορόσημο προκύπτει από το γερμανικό εκλογικό κύκλο και από τις αυταπάτες ότι οι γάλλο - γερμανικές τράπεζες σε δύο - τρία χρόνια θα έχουν αποκτήσει το ανάλογο «μαξιλαράκι» για να αντέξουν τις ενδεχόμενες απώλειες από το διακανονισμό του χρέους των περιφερειακών χωρών. Υποτιμούν όμως τους προβλέψιμους και μη κινδύνους από την τακτική τους να αγοράζουν χρόνο. Οι αγορές απεχθάνονται την αναμονή, προτιμούν το υπολογισμένο ρίσκο από την ασάφεια στις εξελίξεις και στην τελευταία περίπτωση τείνουν να προεξοφλούν το άμεσο μέλλον με βάση το χειρότερο σενάριο, δηλαδή την επιδημία αναδιαρθρώσεων του χρέους. Το κόστος της αναβολής για το 2013 είναι πολλαπλάσιο από το κόστος της οριστικής λύσης εδώ και τώρα, η οποία μπορεί και πρέπει να ολοκληρωθεί μέσα στο 2011. Η Ελλάδα και τουλάχιστον οι δύο περιφερειακές χώρες (Ιρλανδία, Πορτογαλία) σπρώχνονται προς το αναπόφευκτο, δηλαδή την ένταξή τους στο μηχανισμό διάσωσης και την πιθανή αναδιάρθρωση χρέους, αφού θα έχουν εξαντληθεί οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά. Η ανάκαμψη στην οποία επενδύονται όλες οι ελπίδες αναπόφευκτα θα συνοδευτεί τα επόμενα χρόνια από σημαντική αύξηση των επιτοκίων η οποία θα κάνει δυσκολότερο τον διακανονισμό του χρέους, θα εξατμίσει το αποτέλεσμα της επώδυνης δημοσιονομικής προσαρμογής και θα προκαλέσει νέο συνδυασμό κρισιακών συμβάντων σε άλλες περιφερειακές χώρες με υψηλό real estate ιδιωτικό χρέος και με πολλούς κινδύνους κάτω από το χαλί των τραπεζών τους. Το επίκεντρο της κρίσης στην Ελλάδα μπορεί να βρίσκεται στο κράτος αλλά δεν πρέπει να λησμονάται ότι η μητέρα όλων των κρίσεων στην ευρωζώνη και την παγκόσμια οικονομία τα τελευταία τρία χρόνια είναι η κρίση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

ΤΑ «ΤΡΙΑ ΚΑΙ ΜΙΣΟ» ΣΕΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΝ ΔΕΝ ΜΕΣΟΛΑΒΗΣΕΙ ΜΙΑ ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΛΥΣΗ

Α. Το «επίσημο» σενάριο όπως προβλέπεται από το Μνημόνιο έχει σχετικά μικρές πιθανότητες (ενδεικτικά 20%) καθώς οι εταίροι την άνοιξη έθεσαν ουσιαστικά την Ελλάδα μπροστά στο δίλημμα: «μεγάλη ύφεση ή στάση πληρωμών και άμεση χρεοκοπία η οποία μπορούσε να σπείρει το χάος στην παγκόσμια οικονομία».
Β. Το «κακό» σενάριο (15%) περιλαμβάνει συμβάντα όπως το ενδεχόμενο να μην εξασφαλιστεί μια δόση του δανείου και να δημιουργηθεί πρόβλημα πληρωμών ή να υπάρξει αιφνίδια αυτοκαταστροφική κοινωνική και πολιτική κρίση στην Ελλάδα ή να προκύψει ζήτημα διάσωσης, πέραν των τριών (Ελλάδα - Ιρλανδία - Πορτογαλία), για μια από τις μεγάλες χώρες (Ισπανία, Βέλγιο, Ιταλία) οπότε θα υπάρξουν καταιγιστικές εξελίξεις στην ευρωζώνη. Σ' αυτό το σενάριο πρέπει να συνυπολογίζονται κίνδυνοι όπως μια νέα φούσκα στις πρώτες ύλες και το πετρέλαιο, εκτός ελέγχου συναλλαγματικοί πόλεμοι ή ακόμα και το ενδεχόμενο διπλής βουτιάς στην παγκόσμια οικονομία (W).
Γ. Το «κυρίαρχο» σενάριο (60%). Η Ελλάδα «φυτοζωεί», οι τόκοι γίνονται δυσβάσταχτοι, ανταποκρίνεται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας στους όρους του Μνημονίου για να εξασφαλίζει τη δόση του δανείου αλλά ακόμα κι αν σ' ένα ικανοποιητικό βαθμό πετύχει την προβλεπόμενη δημοσιονομική προσαρμογή, αν νομοθετήσει τις διαρθρωτικές αλλαγές, αν οδηγηθεί στο όνομα της ανταγωνιστικότητας σε μια εφικτή «εσωτερική υποτίμηση» (ανέφικτη η υπονοούμενη στο Μνημόνιο), ακόμα και τότε κινδυνεύει να βυθιστεί στην ύφεση και να γλιστρήσει στην «Παγίδα Χρέους», δηλαδή στην κατάσταση που έχει περιγράψει πριν 80 χρόνια ο Ίρβινγκ Φίσερ «όσο αγωνίζεσαι να το μειώσεις, τόσο αυτό αυξάνει». Η εξυπηρέτησή του τότε παρά τις φιλότιμες προσπάθειές μας, δε θα είναι βιώσιμη και κακήν κακώς μέσω του μόνιμου «Ταμείου Διάσωσης» θα οδηγηθούμε υπό χειρότερους όρους σε μια μορφή αναδιάρθρωσης του χρέους. Η προσπάθειά μας να αντιμετωπίσουμε την κρίση ανταγωνιστικότητας με «εσωτερική υποτίμηση» θα μεγεθύνει την κρίση του δημοσίου χρέους και αντίστροφα ενώ οι τράπεζες μας θα στραγγίζουν, όχι με δική τους υπαιτιότητα, όμηροι καταστάσεων που τις ξεπερνούν. Η «τρόικα» με το Μνημόνιο δίνει μια προσωρινή απάντηση στο ζήτημα της ρευστότητας αλλά παραβλέπει το θεμελιώδες ελληνικό ζήτημα, την αδυναμία αποπληρωμής του χρέους με τα συγκεκριμένα επιτόκια και τους δυνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Δ. Το «τρίτο και μισό» σενάριο (5%) περιλαμβάνει μια ομάδα απρόβλεπτων και ετερόκλητων συμβάντων, αρνητικών ή και θετικών, πολύ μικρής πιθανότητας αλλά πολύ μεγάλου αποτελέσματος όπως η διάσπαση της ευρωζώνης, η επιστροφή στη δραχμή ή η προσφυγή της Ελλάδας σε διαδικασίες διπλού - παράλληλου νομίσματος (ευρώ - δραχμή) για μια μεταβατική περίοδο ή αντίθετα μια πλημμυρίδα παγκόσμιας ανάκαμψης που μπορεί να σηκώσει «όλες τις βάρκες» και να κάνει ευκολότερη την επίλυση του ελληνικού ζητήματος.Οι κίνδυνοι το 2011 θα έχουν την τάση να μετατοπίζονται σχετικά γρήγορα στο χώρο της ευρωζώνης και συνεπώς οι πιθανότητες ανάμεσα στα σενάρια είναι προσωρινές και ενδεικτικές.

ΤΡΙΠΛΗ ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗ ΔΡΑΣΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ

Η κατανομή των πιθανοτήτων ανάμεσα στα σενάρια της επόμενης τριετίας υπαγορεύουν μια δραστική πολιτική παρέμβαση που ανατρέπει τα δεδομένα στην αγορά χρέους της ευρωζώνης και επαναφέρει την Ελλάδα στο δρόμο της βιώσιμης ανάπτυξης με μια τριπλή συνδυασμένη κίνηση που περιλαμβάνει:
Πρώτο, τα αντισταθμιστικά στη δημοσιονομική προσαρμογή νομισματικά και επενδυτικά "διεγερτικά" όπως:

Ευρωομόλογο γενικού σκοπού σε μία από τις ώριμες τέσσερις με πέντε παραλλαγές του ώστε να διαφοροποιείται το κόστος του δανεισμού μεταξύ των χωρών σ' ένα βιώσιμο ποσοστό και να καθησυχάζονται οι φόβοι "ηθικού κινδύνου" (moral hazard), να δημιουργείται μια αγορά ευρωομολόγων ισοδύναμη με την αμερικανική σε μέγεθος, ρευστότητα και ανταγωνιστικότητα, ικανή να προσελκύσει Κινέζους και άλλους ασιάτες επενδυτές και έτσι να ενισχύσει το ρόλο του ευρώ ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Το ευρωομόλογο ειδικού αναπτυξιακού σκοπού μπορεί να αποτελέσει μια πιο περιορισμένη αλλά άμεση κίνηση για τη χρηματοδότηση διευρωπαϊκών επενδύσεων σε σύγχρονες υποδομές, δίκτυα και σε τομείς υψηλής ανταγωνιστικότητας και καινοτομίας.
Αγορά του δημόσιου χρέους της Ελλάδας και ενδεχόμενα άλλων περιφερειακών χωρών από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ή προτιμότερο από το "Ταμείο Διάσωσης", το οποίο πρέπει να λειτουργήσει και ως "bad bank" στην πορεία για τον οριστικό διακανονισμό του χρέους. Στην περίπτωση αυτό το «Ταμείο» πρέπει να είναι σε θέση να συγκεντρώσει μέχρι και €1,5 τρις. Η κίνηση αυτή, εκτός των άλλων, αποδεσμεύει τις ελληνικές τράπεζες από το αρνητικό φορτίο και διευκολύνει την ασφαλή επιστροφή τους στη διατραπεζική αγορά. Τα θεωρούμενα σήμερα ελληνικά junk bonds (σκουπιδόχαρτα) μπορεί όταν σταθεροποιηθεί η κατάσταση να αποφέρουν στον αγοραστή υψηλές αποδόσεις όπως αποδεικνύει και η διεθνής εμπειρία.
Μεγέθυνση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και μεταβιβάσεις πόρων για την ενίσχυση της ανάπτυξης και της απασχόλησης πράγμα που θα μετρίαζε τις εγγενείς ανισορροπίες μεταξύ πλεονασματικών και ελλειμματικών χωρών της ευρωζώνης.

Δεύτερο, συνολικός αναπρογραμματισμός το ταχύτερο δυνατό του δημόσιου χρέους κατά πρώτο λόγο της Ελλάδας και ενδεχόμενα άλλων υπό διάσωση περιφερειακών χωρών της ευρωζώνης.

Οι κάτοχοι των ελληνικών ομολόγων θα κληθούν να τα ανταλλάξουν (swaps) με νέα ομόλογα σε δύο με τρεις παραλλαγές, συμβατές με τις ιδιαιτερότητες των δανειστών μας, εγγυημένα από την ΕΚΤ ή άλλο πρόσφορο θεσμό της ευρωζώνης, τα οποία θα έχουν μεγαλύτερη διάρκεια και ευνοϊκότερα επιτόκια. Πιθανόν ορισμένοι διεθνείς ιδιώτες επενδυτές ομολόγων να προτιμήσουν τα discount bonds, με έκπτωση επί της αρχικής τιμής για να απεμπλακούν άμεσα από την ελληνική περιπέτεια ή για δικούς τους λόγους επείγουσας ανάγκης ρευστότητας.
Πρόκειται για τον πρώτο στην ιστορία διακανονισμό χρέους σε ανεπτυγμένη χώρα που συμμετέχει σε οικονομική και νομισματική ένωση και συνεπώς υπάρχουν κενά σχετικής οικονομικής κουλτούρας, καθώς και τεχνικά και νομικά κενά που μπορούν να καλυφθούν σύντομα με κατάλληλη προετοιμασία. Η Ελλάδα διατηρεί σημαντικό νομικό πλεονέκτημα καθώς το ελληνικό χρέος στη συντριπτική του πλειοψηφία υπάγεται στο ελληνικό δίκαιο. Ο προτεινόμενος διακανονισμός έχει ποιοτικές διαφοροποιήσεις από τις παλαιού τύπου αναδιαρθρώσεις. Έχει έντονα συντεταγμένα πολιτικά χαρακτηριστικά αφού η ανταλλαγή σε μεγάλο βαθμό συντελείται μεταξύ επίσημων θεσμών της ευρωζώνης. Ικανοποιεί τα αμοιβαία συμφέροντα και τις εύλογες ισορροπίες μεταξύ πολιτικής και αγορών, χωρών - πιστωτών και χωρών - δανειζομένων καθώς και μεταξύ επίσημων δανειστών (ΕΚΤ, χώρες ευρωζώνης, ΔΝΤ) και των ιδιωτών επενδυτών καθώς οι πρώτοι έχουν προβάδισμα στην ικανοποίησή τους με πιθανό αποτέλεσμα ένας μικρός σχετικά αριθμός των τελευταίων να επωμιστεί μεγαλύτερα βάρη από το διακανονισμό. Σταθεροποιεί και οχυρώνει τις ελληνικές τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρίες καθώς και τα αποθεματικά των Ασφαλιστικών Ταμείων.
Η εμπειρία ορισμένων αναδιαρθρώσεων χρέους χωρών της Λατινικής Αμερικής υπό το Brady Plan, από το όνομα του τότε υπουργού Οικονομικών των Η.Π.Α., παρουσιάζει ορισμένες αναλογίες με την πρόταση αυτή αλλά τα δεδομένα της ευρωζώνης είναι πολύ διαφορετικά. Εκεί υπήρξε ανταλλαγή ομολόγων τραπεζών που ήταν εκτεθειμένες στο υψηλό χρέος των χωρών αυτών με τα Brady bonds, εγγυημένα από το αμερικανικό δημόσιο.

Τρίτο, αναμόρφωση του Μνημονίου ώστε το χρονοδιάγραμμα της δημοσιονομικής προσαρμογής να γίνει πιο ρεαλιστικό και ευέλικτο σε σχέση με τις εξελίξεις στην πραγματική οικονομία και κυρίως να αναγνωριστούν σαν «παραγωγικό χρέος» και να εξαιρεθούν από την αποκλιμάκωση των δημοσίων δαπανών οι επενδύσεις με υψηλό πολλαπλασιαστή και μεγάλο διαρθρωτικό αποτέλεσμα για μια ανταγωνιστική, εξωστρεφή παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών.
Η τριπλή συνδυασμένη κίνηση μπορεί να φέρει το ελληνικό δημόσιο χρέος κάτω από το όριο συναγερμού του 100% του ΑΕΠ ώστε να υπάρξει μια βιώσιμη επανεκκίνηση της Ελλάδας. Αντίθετα, αν δεν γίνει τίποτα δραστικό ακόμα και αν οι αγορές ως εκ θαύματος μας ξεχάσουν και αποφευχθεί η ελεγχόμενη χρεοκοπία, το δημόσιο χρέος θα ξεπερνά το 185% του ΑΕΠ το 2020. Θα έχουμε δηλαδή μια χαμένη δεκαετία και θα υποθηκεύσουμε την επόμενη σε μια κοινωνία υπό γήρανση και με ακάλυπτο ασφαλιστικό σύστημα.

ΟΙ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΛΥΣΕΙΣ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΟΥΝ ΣΤΟ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΣ ΖΗΤΗΜΑ
Η έκδοση ευρωομολόγου αποτελεί ένα μεγάλο ποιοτικό βήμα για τη διαχείριση του χρέους αλλά δεν αποτελεί πανάκεια στην ελληνική περίπτωση. Αν, για παράδειγμα, εκδοθεί για το 40% του ΑΕΠ (πρόταση Γιούνγκερ - Τρεμόντι), θα χρειαστεί να προχωρήσουμε σε εθνική έκδοση ομολόγων το 2015 για το 120% του ΑΕΠ, πράγμα που μπορεί να εξελιχθεί σε εφιάλτη δίχως τα άλλα δύο υποστηρικτικά μέτρα. Η λεγόμενη επιμήκυνση αποπληρωμής του χρέους των €110 δις ανακουφίζει προσωρινά αφού θα καταβάλλουμε μικρότερες πληρωμές το 2014 - 2015 αλλά το δημόσιο χρέος μας θα κλιμακώνεται στο 160% και η επιστροφή στις αγορές επίσης θα είναι εφιαλτική ή αδύνατη.

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ: ΟΧΥΡΩΣΗ - ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ
Η άμεση οχύρωση και ανασυγκρότηση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος με μεθόδους έκτακτης ανάγκης είναι προϋπόθεση για την επιτυχή ευόδωση της τριπλής συνδυασμένης κίνησης. Πολύ περισσότερο που τα κέντρα του διεθνούς οικονομικού συστήματος θεωρούν περιττή πολυτέλεια την ύπαρξη στην Ελλάδα "εθνικών πρωταθλητών" συνδεδεμένων με την εθνική αποταμίευση και την εσωτερική συσσώρευση κεφαλαίου σε παραγωγικούς τομείς. Αντίθετα εκτιμούν ασφαλέστερο ως προς τη διαφοροποίηση των κινδύνων να υποκατασταθούν οι ελληνικές τράπεζες σε μεγάλο βαθμό από τις μεγάλες universal banks με βάση σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Unicredit, BNP Paribas, Santander, Deutsche Bank κλπ). Σε πρώτη φάση θα τις πιέσουν να πουλήσουν τις θυγατρικές τους σε Βαλκάνια και Τουρκία. Η αύξηση του μετοχικού τους κεφαλαίου αποτελεί αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για την οχύρωση τους. Κράτος - τράπεζες στην Ελλάδα είναι Διόσκουροι και η ανασυγκρότησή τους απαιτεί "άνωθεν" και εκ των "έσω" δραστική κρατική συνέργεια και διαιτησία για να επιλυθούν τα κρίσιμα ζητήματα: ρευστότητας και κεφαλαιακής επάρκειας ˙ εξασφαλίσης των ζωτικών συμφερόντων τους στις διαδικασίες αναπροσαρμογής του χρέους˙ de facto συγχωνεύσεων ˙ μειώσεις του κόστους λειτουργίας ˙ χρηματοδότησης με πρόσφορα μέσα της ενδεχόμενης συνταξιοδότησης του υπεράριθμου προσωπικού λόγω συγχωνεύσεων δίχως απολύσεις και δίχως επιβάρυνση των ασφαλιστικών ταμείων.

Η αναμονή και η σταδιακή προσαρμογή στις εξελίξεις που σ' άλλες περιπτώσεις θα αποτελούσε σοφή συνταγή στις σημερινές συνθήκες επιφυλάσσει δυσάρεστες εκπλήξεις. Στους πρώτους μήνες διακυβέρνησης συνέστησα μεταφορικά στο Γιώργο Παπακωνσταντίνου να επαναλάβει αλά ελληνικά το πείραμα του JP Morgan μέσα στον πανικό της τραπεζικής κρίσης του 1907. Εκείνος κλειδώθηκε με τους τραπεζίτες στη βιβλιοθήκη, έκρυψε τα κλειδιά, πρόσφερε μόνο νερό και τσάι μέχρι να καταλήξουν μέσα από μαραθώνιες διαπραγματεύσεις σε αμοιβαία αποδεκτή συμφωνία και τότε μόνο τους απελευθέρωσε..

ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ - ΑΝΟΙΚΤΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΣΥΜΜΑΧΙΩΝ
- Η Ελλάδα απαλλάσσεται από το ενοχικό σύνδρομο της «βρεγμένης γάτας». Υπενθυμίζει το αρνητικό «υπερόπλο» της, δηλαδή ότι η αποτυχία της, όχι τώρα με δική της υπαιτιότητα, θα είναι αποτυχία της ευρωζώνης και ολέθρια για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Αρνείται να συνυπογράψει άκριτα δίχως ορισμένες βασικές εγγυήσεις το συζητούμενο σχέδιο για μόνιμο μηχανισμό διάσωσης. Αποκαλύπτει τη συνυπευθυνότητα της ευρωζώνης και των δανειστών στη φούσκα του ελληνικού δημοσίου χρέους ή του ιδιωτικού χρέους στις άλλες περιφερειακές χώρες. Αναδεικνύει τις εγγενείς ανισορροπίες και αντιθέσεις της ευρωζώνης που «καταδικάζουν» τις περιφερειακές χώρες και αναπαράγουν τα χάσματα ανταγωνιστικότητας και το διαχωρισμό σε πλεονασματικές - ελλειμματικές χώρες. Επισημαίνει τις αντιφάσεις μιας ενιαίας αγοράς και ενός κοινού νομίσματος με απουσία μιας ελάχιστης αναγκαίας δημοσιονομικής ενοποίησης.

-Η Ελλάδα ακολουθεί μια τακτική ανοικτής γεωμετρίας συγκλίσεων - συμμαχιών. Δεν περιχαρακώνεται προκαταβολικά σε σχήματα και μέτωπα. Δεν οικοδομεί πολεμικό μέτωπο μεταξύ χωρών πιστωτών και υπερχρεωμένων χωρών αφού η πρόταση της καλύπτει τα εύλογα αμοιβαία συμφέροντα και μάλιστα σήμερα με το μικρότερο κόστος για τις πρώτες. Δεν καθηλώνεται περιμένοντας να συμφωνήσουν όλες οι περιφερειακές χώρες οι οποίες είναι ακόμα στη φάση «εμείς δεν είμαστε Ελλάδα, ούτε Ιρλανδία». Ενδιαφέρεται να ενεργοποιήσει την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, τα ευρωπαϊκά συνδικάτα, κινήματα και κόμματα αλλά δεν αυτοπεριορίζεται σε συγκεκριμένα ιδεολογικά και κομματικά σύνορα.

Η ΤΡΙΠΛΗ ΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
Η τριπλή συνδυασμένη κίνηση στο επίπεδο της ευρωζώνης δεν μπορεί να πραγματωθεί μόνο από την κυβέρνηση ή από ένα κυβερνητικό κόμμα όπως το ΠΑΣΟΚ. Απαιτείται και είναι εφικτή η μέγιστη δυνατή κοινωνική και πολιτική συνεννόηση αφού η πρόταση αυτή ανασυνθέτει τάσεις και σκέψεις ενός ευρύτερου πολιτικού φάσματος από τη δεξιά και την κεντροδεξιά μέχρι τη σοσιαλιστική και ευρύτερη δημοκρατική αριστερά. Η μορφή και η ενδεχόμενη ή όχι θεσμική αποτύπωση αυτής της συνεννόησης παραμένει ανοιχτή στις επερχόμενες εξελίξεις. Η «τριπλή» πρόταση υπερβαίνει τη ψυχολογία της ερήμου στο κοινωνικό σώμα που τείνει να διασπάται σε ένα πόλο παθητικής προσαρμογής και σε ένα άλλο ανερμάτιστης αρνητικότητας. Δίνει διέξοδο στα συνδικάτα τα οποία καλούνται να χαράξουν νέα στρατηγική σε συνθήκες ημιχρεοκοπίας της χώρας και να υπερασπίσουν και να ανανεώσουν το «κοινωνικό συμβόλαιο» με δίκαιη κατανομή θυσιών στη δύσκολη μεταβατική περίοδο από την εποχή της «φούσκας» και της αντεστραμμένης πυραμίδας με τα δανεικά ενός υπερχρεωμένου κράτους προς μια βιώσιμη ανάπτυξη με ανταγωνιστική παραγωγική βάση, η οποία είναι και η μόνη που κατοχυρώνει το γενικό συμφέρον του κόσμου της εργασίας και ιδιαίτερα των νέων γενεών.

Όλοι εναντίον ολων; (2)

Aνάρτησα στο ιστολόγιο του Μίμη Ανδρουλάκη ( σε εκπομπή του της 30/4/2010 και την οποία συστήνω http://mimisandroulakis.blogspot.com/2010/04/o-30410.html) το παρακάτω σχόλιο το οποίο συμπληρώνει την προηγούμενη ανάρτησή μου για το θέμα)

Αγαπητέ Μίμη,

Όταν έγραφα σε σχόλιό μου σε προηγούμενη ανάρτησή σου( και σε συνέχεια σχολίου άλλου φίλου, γιά το «ο σώζων εαυτόν σωθήτω»), με αιχμή το πως θα αποφύγουμε το «Όλοι εναντίον όλων», τόνισα ότι δεν είναι θέμα εκκλήσεων, αλλά διαφορετικών στρατηγικών.
Επανέρχομαι στο ίδιο θέμα, γιατί θεωρώ ότι είναι ο πυρήνας μιας προοδευτικής πολιτικής αντιμετώπισης της δραματικής μας κατάστασης.

Αν ο πυρήνας της περιγραφής της κατάστασης είναι η αντεστραμένη πυραμίδα που συχνά αναφέρεσαι (χαμηλή παραγωγική βάση, πλατιά κορυφή κατανάλωσης, το ενδιάμεσο γεμίζει με δανεικά).

Αν αυτό αποτελεί δομικό στοιχείο του ελληνικού καπιταλισμού, όπου τα κενά του ιδιωτικού τομέα καλύπτει (όπως καλύπτει) ο δημόσιος τομέας (η κρατική δαπάνη που αυξάνει την ζήτηση, δηλαδή).

Αν το επιχερείν στην πατρίδα μας είναι το «πουλάω στο δημόσιο» και αυτό οδηγεί στις γνωστές κρατικοεπιχερηματικές λοβιτούρες και φυσικά στο κράτος πελατείας, γιατί και «οι απο κάτω» πρέπει να συμμετέχουν με κάποιο μικρό μερίδιο στο «μεταπολιτευτικό μπουρδέλο», αλλιώς δεν στέκεται το μαγαζί.

Τότε, δεν μπορούμε να πάμε «όλοι μαζί ενωμένοι».Δε μιλάμε όλοι απο την ίδια σκοπιά. Και στη σημερινή σου εκπομπή, από ολα αυτά που αναφέρεις αυτό εξάλλου προκύπτει. Δεν ωφελεί να κρύβουμε ότι ενότητες θα δημιουργηθούν (και δεν αναφέρομαι εδώ σε παραταξιακού-κομματικού με την κλασσική πολιτική γεωγραφική έννοια συμπράξεις) γύρω απο διαφορετικές επιλογές για το μετά. Και οι επιλογές αυτές θα αποτελέσουν πεδίο σύγκρουσης.

Προς το παρόν υπάρχει αρθρωμένη μόνο μια. Αυτή που στηρίζεται από τις δυνάμεις που ωφελήθηκαν τα μέγιστα απο την αντεστραμένη πυραμίδα (το πολιτικοεπιχειρηματικό και κρατικοσυνδικαλιστικό σύμπλεγμα, να το πούμε πολύ συνοπτικά , έστω και ελλειπτικά). Και που επιδιώκει σήμερα , κάνοντας μάλιστα και τον κριτή, να μας κουνήσει απειλητικά το δάκτυλο, και να μας πει να νοικοκυρευτούμε( Όπως ανέφερες και εσύ- οι μεγάλοι ένοχοι μας κάνουν φροντιστήριο). Δηλαδή, να αναδιαρθρώσει την πυραμίδα, προς όφελος των πιο ισχυρών συμφερόντων ή των πιο αποτελεσματικών ομάδων πίεσης, μιας και η πίττα αναγκαστικά θα μικρύνει.

Υπάρχει εναλλακτική επιλογή-της Προοοδευτικής Αριστεράς λέω εγώ- για αναδιάρθρωση του τρόπου που παράγουμε και διανέμουμε πλούτο; Αν ναι-και αυτή είναι η γνώμη μου, και πολλών άλλων νομίζω, σκόρπιων και χύμα ακόμα- να τεθεί. Και να συγκρουστεί, γιατί αλλιώς δε γίνεται.

Διαφορετικά με εθνοενωτικές εκκλήσεις, δεν κάνουμε τίποτε. Η αναγκαία ενότητα μπορεί να σταθεί ως τέτοια και όχι ως πρόσχημα για μια τεράστια μεταφορά πλούτου, μόνο εφόσον προβλέπει ρήξεις και αλλαγές με δικαιοσύνη. Οι αλλαγές όμως έχουν αντιπάλους, δεν ομοφωνούμε.

Είτε λοιπόν, θα δωθεί μια τέτοια προοπτική απτά και θα γίνει πρόταγμα συγκέντρωσης δυνάμεων, θα δημιουργήσει έναν συναγερμό δημιουργίας και θα περισώσει κατ’ αρχήν τον ιστό της κοινωνίας, είτε το « όλοι εναντίον όλων» είναι ήδη εδώ , θα είναι δηλαδή μονόδρομος.