Η κατάσταση της υγείας του μεγάλου ασθενή, δηλαδή της Ευρωζώνης, ολοένα και χειροτερεύει, ενώ οι Ευρωπαίοι χειρουργοί επιδίδονται σε πικρόχολους καβγάδες πάνω από το χειρουργικό τραπέζι. Οι Έλληνες γιατροί κάνουν έκκληση για ορούς, οξυγόνο, αντιβιοτικά και τα συναφή. Ανοησίες, λένε οι Γερμανοί. Σηκώστε τον άρρωστο από το κρεβάτι και δώστε του μερικά χαστουκάκια να συνέλθει. Το μόνο που χρειάζεται πραγματικά είναι να χάσει λίγο βάρος.
Δεν έχει σημασία που καθένας ενεργεί σύμφωνα με το δικό του συμφέρον. Στην αντιπαράθεση αυτή, οι σπάταλοι Έλληνες, των οποίων οι στραβοτιμονιές έσυραν την Ευρώπη στην πιο βαθιά της κρίση από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι αυτοί που έχουν ως επί το πλείστον δίκιο, ενώ οι πειθαρχημένοι, σκληρά εργαζόμενοι Γερμανοί έχουν κατ΄ εξοχήν άδικο. Η οικονομία της Ευρώπης είναι ήδη τόσο αδύναμη, που αυτό το τευτονικό «σφίξιμο του ζωναριού», όσο δίκαιο και αν φαίνεται σε φυσιολογικούς καιρούς, απειλεί σήμερα να ρίξει ολόκληρη την ήπειρο σε βαθιά και μακρά ύφεση.
Η ευρωπαϊκή αντιπαράθεση «αναζωογόνηση εναντίον λιτότητας», που μαινόταν στη διάρκεια του 2011, δεν ήταν παρά μια επανάληψη της αντίστοιχης από τη Μεγάλη Ύφεση. Τότε ήταν ένας Βρετανός, ο John Maynard Keynes, που υποστήριζε την τόνωση της ζήτησης και ένας Αυστριακός, ο Friedrich Hayek, που ήθελε να εξαγνίσει το σύστημα από τη σαπίλα. Απόδειξη της λιγοστής προόδου που έχει τελεστεί στον τομέα αυτό της επιστήμης αποτελεί το γεγονός ότι οικονομολόγοι και πολιτικοί δεν έχουν καταφέρει να διευθετήσουν τη διαμάχη αυτή στις οκτώ δεκαετίες που μεσολάβησαν.
Η ίδια η ανθρώπινη τάση να μπερδεύουμε την οικονομία με την ηθική είναι αυτή που κάνει δύσκολο για τους πολιτικούς να υπερασπιστούν το κεϊνσιανό μοντέλο, που υποστηρίζει μια επεκτατική κυβερνητική πολιτική. Από την άποψη της ορθής και καθαρής διαβίωσης, οι Γερμανοί βρίσκονται πολύ μπροστά από τους Έλληνες, τους Πορτογάλους, τους Ισπανούς και τους Ιταλούς. Η αποταμίευση και η επένδυση αποτελούν ενάρετες δραστηριότητες των νοικοκυριών. Έτσι, τους είναι δύσκολο να φανταστούν ότι στην κλίμακα ενός κράτους η υπερβολική λιτότητα μπορεί να φέρει μπελάδες.
Μπορεί να πέφτουν έξω
Ωστόσο, η λιτότητα μπορεί να αποτύχει - και το 2011 έγινε ακριβώς αυτό. Ο Κέινς είχε βάλει το δάχτυλό επί τον τύπον των ήλων, αποκαλώντας το «παράδοξο της λιτότητας». Οι δαπάνες του ενός είναι τα έσοδα του άλλου, είχε παρατηρήσει. Έτσι, όταν όλοι ξοδεύουν λιγότερο σε μια ύφεση, τα εισοδήματα μειώνονται. Όσο περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούν να αποταμιεύσουν, τόσο μεγαλύτερη επιβράδυνση παρατηρείται στην οικονομία και τόσο πιο δύσκολη γίνεται τελικά η εξοικονόμηση χρημάτων.
Επιπλέον, υπάρχει και το συναφές «παράδοξο του μόχθου». Πρεσβεύει ότι, όταν μια οικονομία βρίσκεται σε τέλμα, με τα επιτόκια στο μηδέν ή κοντά σε αυτό, οι περικοπές των μισθών μπορεί να φέρουν αντίθετα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Οι περικοπές οδηγούν σε προσδοκίες αποπληθωρισμού και προκαλούν πτώση αντί αύξηση της απασχόλησης, λέει ο Gauti Eggertsson, οικονομολόγος στη Fed Νέας Υόρκης, που διατύπωσε το νέο παράδοξο. Αυτή είναι μια τρομακτική σκέψη για τους Έλληνες, οι οποίοι ελπίζουν ότι μπορούν να διατηρήσουν το ευρώ, αλλά και να πραγματοποιήσουν ταυτόχρονα μια εσωτερική υποτίμηση που βασίζεται σε χαμηλότερους μισθούς, ενόσω θα προσπαθούν να καταστήσουν την οικονομία τους και πάλι ανταγωνιστική.
Τα αυστηρά μέτρα είχαν την ευκαιρία τους στη διάρκεια του 2011, αλλά απέτυχαν στην αποστολή τους. Οι χώρες της περιφέρειας προσπαθούν να κλείσουν τα ελλείμματα του Προϋπολογισμού τους μέσω ενός συνδυασμού αυξήσεων φόρων και περικοπών δαπανών. Η ελπίδα είναι ότι οι ενδείξεις οικονομικής ακεραιότητας θα εντυπωσιάσουν τις χρηματοπιστωτικές αγορές, οδηγώντας, έτσι, σε χαμηλότερα επιτόκια, που με τη σειρά τους θα δώσουν στον ιδιωτικό τομέα τη σιγουριά που χρειάζεται για να αρχίσει να ρίχνει χρήματα στην αγορά για επενδύσεις που θα πυροδοτήσουν την ανάπτυξη. Αντ΄ αυτού, συμβαίνει σχεδόν το αντίθετο. Η πολιτική λιτότητας στράγγιξε την οικονομία από τη ζήτηση, ρίχνοντας, έτσι, τα φορολογικά έσοδα και κάνοντας την ισορροπία έναν ακόμα δυσκολότερο στόχο.
Οι ιδιωτικές προβλέψεις ευρωπαϊκής ανάπτυξης βούλιαξαν όλο το προηγούμενο έτος, καθώς αυτή η δυναμική είχε την τιμητική της. Μια ύφεση το 2012 είναι λίαν πιθανή, αν και ήδη από τα τέλη Νοεμβρίου οικονομικά στελέχη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας προέβλεπαν ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 0,4 έως 1% στο επόμενο έτος.
Ανταλλαγή ρόλων
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Νότια Ευρώπη πρέπει να παλέψει για την έξοδο από το χρέος, με όχημα τα εμπορικά πλεονάσματα στη θέση των χρόνιων ελλειμμάτων. Με άλλα λόγια, πρέπει να δράσει α λα... γερμανικά. Ωστόσο, είναι αδύνατο όλες οι χώρες να παρουσιάσουν πλεόνασμα στο εμπορικό τους ισοζύγιο, όπως ακριβώς είναι αδύνατο όλοι οι άνθρωποι να οδηγούν καλύτερα από τον μέσο οδηγό. Η Ιταλία και η περιφερειακή «παρέα» της μπορούν να δουν πλεόνασμα μόνο εάν η Γερμανία αποδεχτεί να κάνει το αντίθετο, εισάγοντας περισσότερα από όσα εξάγει. Αν θέλουμε οι Έλληνες να ενεργήσουν σαν Γερμανοί, θα πρέπει και σε αυτήν την περίπτωση να περιμένουμε να γίνει το αντίθετο. Η Γερμανία θα πρέπει, δηλαδή, να μάθει να ζει, να ξοδεύει περισσότερα, να χαλαρώνει στη Μύκονο - με άλλα λόγια, να «μεσογειοποιηθεί». Πράγμα δύσκολο, δεδομένου ότι οι Γερμανοί είναι πλέον πεπεισμένοι πως η χαλαρότητα είναι ο δρόμος προς την καταστροφή.
Στην αυγή του 2012, φαίνεται όλο και πιο πιθανό ότι η Ευρωζώνη οδεύει για τη διάσπαση. Ο Stephen A. King, επικεφαλής οικονομολόγος της HSBC, πιστεύει ότι η μόνη λύση για την Ευρώπη είναι οι πιστωτές και οι οφειλέτες να επικεντρωθούν στο αμοιβαίο τους συμφέρον για υγιή οικονομική ανάπτυξη. Μια συναίνεση υπέρ της ανάπτυξης μπορεί να λυγίσει τις αναστολές κατά μιας επιθετικής δημοσιονομικής και νομισματικής τόνωσης. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν θα συμβεί, λέει ο King, έως ότου είναι πασιφανές ότι μόνο η αποφασιστική δράση μπορεί να αναχαιτίσει την κατάρρευση του κοινού νομίσματος. «Ο κόσμος πρέπει πρώτα να τρελαθεί, πριν μπορέσεις να κάνεις τρελά πράγματα», καταλήγει. «Αυτό είναι που περίμενε η Fed και αυτό είναι που η ΕΚΤ δεν θα περιμένει». Απομακρυνθείτε από το χειρουργικό τραπέζι - είναι ώρα για τον απινιδωτή.
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Κεφάλαιο" της 6ης Ιανουαρίου
http://www.capital.gr/
Δεν έχει σημασία που καθένας ενεργεί σύμφωνα με το δικό του συμφέρον. Στην αντιπαράθεση αυτή, οι σπάταλοι Έλληνες, των οποίων οι στραβοτιμονιές έσυραν την Ευρώπη στην πιο βαθιά της κρίση από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι αυτοί που έχουν ως επί το πλείστον δίκιο, ενώ οι πειθαρχημένοι, σκληρά εργαζόμενοι Γερμανοί έχουν κατ΄ εξοχήν άδικο. Η οικονομία της Ευρώπης είναι ήδη τόσο αδύναμη, που αυτό το τευτονικό «σφίξιμο του ζωναριού», όσο δίκαιο και αν φαίνεται σε φυσιολογικούς καιρούς, απειλεί σήμερα να ρίξει ολόκληρη την ήπειρο σε βαθιά και μακρά ύφεση.
Η ευρωπαϊκή αντιπαράθεση «αναζωογόνηση εναντίον λιτότητας», που μαινόταν στη διάρκεια του 2011, δεν ήταν παρά μια επανάληψη της αντίστοιχης από τη Μεγάλη Ύφεση. Τότε ήταν ένας Βρετανός, ο John Maynard Keynes, που υποστήριζε την τόνωση της ζήτησης και ένας Αυστριακός, ο Friedrich Hayek, που ήθελε να εξαγνίσει το σύστημα από τη σαπίλα. Απόδειξη της λιγοστής προόδου που έχει τελεστεί στον τομέα αυτό της επιστήμης αποτελεί το γεγονός ότι οικονομολόγοι και πολιτικοί δεν έχουν καταφέρει να διευθετήσουν τη διαμάχη αυτή στις οκτώ δεκαετίες που μεσολάβησαν.
Η ίδια η ανθρώπινη τάση να μπερδεύουμε την οικονομία με την ηθική είναι αυτή που κάνει δύσκολο για τους πολιτικούς να υπερασπιστούν το κεϊνσιανό μοντέλο, που υποστηρίζει μια επεκτατική κυβερνητική πολιτική. Από την άποψη της ορθής και καθαρής διαβίωσης, οι Γερμανοί βρίσκονται πολύ μπροστά από τους Έλληνες, τους Πορτογάλους, τους Ισπανούς και τους Ιταλούς. Η αποταμίευση και η επένδυση αποτελούν ενάρετες δραστηριότητες των νοικοκυριών. Έτσι, τους είναι δύσκολο να φανταστούν ότι στην κλίμακα ενός κράτους η υπερβολική λιτότητα μπορεί να φέρει μπελάδες.
Μπορεί να πέφτουν έξω
Ωστόσο, η λιτότητα μπορεί να αποτύχει - και το 2011 έγινε ακριβώς αυτό. Ο Κέινς είχε βάλει το δάχτυλό επί τον τύπον των ήλων, αποκαλώντας το «παράδοξο της λιτότητας». Οι δαπάνες του ενός είναι τα έσοδα του άλλου, είχε παρατηρήσει. Έτσι, όταν όλοι ξοδεύουν λιγότερο σε μια ύφεση, τα εισοδήματα μειώνονται. Όσο περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούν να αποταμιεύσουν, τόσο μεγαλύτερη επιβράδυνση παρατηρείται στην οικονομία και τόσο πιο δύσκολη γίνεται τελικά η εξοικονόμηση χρημάτων.
Επιπλέον, υπάρχει και το συναφές «παράδοξο του μόχθου». Πρεσβεύει ότι, όταν μια οικονομία βρίσκεται σε τέλμα, με τα επιτόκια στο μηδέν ή κοντά σε αυτό, οι περικοπές των μισθών μπορεί να φέρουν αντίθετα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Οι περικοπές οδηγούν σε προσδοκίες αποπληθωρισμού και προκαλούν πτώση αντί αύξηση της απασχόλησης, λέει ο Gauti Eggertsson, οικονομολόγος στη Fed Νέας Υόρκης, που διατύπωσε το νέο παράδοξο. Αυτή είναι μια τρομακτική σκέψη για τους Έλληνες, οι οποίοι ελπίζουν ότι μπορούν να διατηρήσουν το ευρώ, αλλά και να πραγματοποιήσουν ταυτόχρονα μια εσωτερική υποτίμηση που βασίζεται σε χαμηλότερους μισθούς, ενόσω θα προσπαθούν να καταστήσουν την οικονομία τους και πάλι ανταγωνιστική.
Τα αυστηρά μέτρα είχαν την ευκαιρία τους στη διάρκεια του 2011, αλλά απέτυχαν στην αποστολή τους. Οι χώρες της περιφέρειας προσπαθούν να κλείσουν τα ελλείμματα του Προϋπολογισμού τους μέσω ενός συνδυασμού αυξήσεων φόρων και περικοπών δαπανών. Η ελπίδα είναι ότι οι ενδείξεις οικονομικής ακεραιότητας θα εντυπωσιάσουν τις χρηματοπιστωτικές αγορές, οδηγώντας, έτσι, σε χαμηλότερα επιτόκια, που με τη σειρά τους θα δώσουν στον ιδιωτικό τομέα τη σιγουριά που χρειάζεται για να αρχίσει να ρίχνει χρήματα στην αγορά για επενδύσεις που θα πυροδοτήσουν την ανάπτυξη. Αντ΄ αυτού, συμβαίνει σχεδόν το αντίθετο. Η πολιτική λιτότητας στράγγιξε την οικονομία από τη ζήτηση, ρίχνοντας, έτσι, τα φορολογικά έσοδα και κάνοντας την ισορροπία έναν ακόμα δυσκολότερο στόχο.
Οι ιδιωτικές προβλέψεις ευρωπαϊκής ανάπτυξης βούλιαξαν όλο το προηγούμενο έτος, καθώς αυτή η δυναμική είχε την τιμητική της. Μια ύφεση το 2012 είναι λίαν πιθανή, αν και ήδη από τα τέλη Νοεμβρίου οικονομικά στελέχη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας προέβλεπαν ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 0,4 έως 1% στο επόμενο έτος.
Ανταλλαγή ρόλων
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Νότια Ευρώπη πρέπει να παλέψει για την έξοδο από το χρέος, με όχημα τα εμπορικά πλεονάσματα στη θέση των χρόνιων ελλειμμάτων. Με άλλα λόγια, πρέπει να δράσει α λα... γερμανικά. Ωστόσο, είναι αδύνατο όλες οι χώρες να παρουσιάσουν πλεόνασμα στο εμπορικό τους ισοζύγιο, όπως ακριβώς είναι αδύνατο όλοι οι άνθρωποι να οδηγούν καλύτερα από τον μέσο οδηγό. Η Ιταλία και η περιφερειακή «παρέα» της μπορούν να δουν πλεόνασμα μόνο εάν η Γερμανία αποδεχτεί να κάνει το αντίθετο, εισάγοντας περισσότερα από όσα εξάγει. Αν θέλουμε οι Έλληνες να ενεργήσουν σαν Γερμανοί, θα πρέπει και σε αυτήν την περίπτωση να περιμένουμε να γίνει το αντίθετο. Η Γερμανία θα πρέπει, δηλαδή, να μάθει να ζει, να ξοδεύει περισσότερα, να χαλαρώνει στη Μύκονο - με άλλα λόγια, να «μεσογειοποιηθεί». Πράγμα δύσκολο, δεδομένου ότι οι Γερμανοί είναι πλέον πεπεισμένοι πως η χαλαρότητα είναι ο δρόμος προς την καταστροφή.
Στην αυγή του 2012, φαίνεται όλο και πιο πιθανό ότι η Ευρωζώνη οδεύει για τη διάσπαση. Ο Stephen A. King, επικεφαλής οικονομολόγος της HSBC, πιστεύει ότι η μόνη λύση για την Ευρώπη είναι οι πιστωτές και οι οφειλέτες να επικεντρωθούν στο αμοιβαίο τους συμφέρον για υγιή οικονομική ανάπτυξη. Μια συναίνεση υπέρ της ανάπτυξης μπορεί να λυγίσει τις αναστολές κατά μιας επιθετικής δημοσιονομικής και νομισματικής τόνωσης. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν θα συμβεί, λέει ο King, έως ότου είναι πασιφανές ότι μόνο η αποφασιστική δράση μπορεί να αναχαιτίσει την κατάρρευση του κοινού νομίσματος. «Ο κόσμος πρέπει πρώτα να τρελαθεί, πριν μπορέσεις να κάνεις τρελά πράγματα», καταλήγει. «Αυτό είναι που περίμενε η Fed και αυτό είναι που η ΕΚΤ δεν θα περιμένει». Απομακρυνθείτε από το χειρουργικό τραπέζι - είναι ώρα για τον απινιδωτή.
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Κεφάλαιο" της 6ης Ιανουαρίου
http://www.capital.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου