Οι 58, το κείμενο και το υποκείμενο

Ένα κεντρικό επίδικο αντικείμενο συζήτησης  πάντα στην πολιτική θεωρία και  πρακτική είναι το λεγόμενο ζήτημα της «υποκειμενικής συγκρότησης».Δεν θα βρεθεί ιστορική περίπτωση συγκρότησης πολιτικού υποκειμένου που δεν θα βρίθει συζητήσεων όχι για το «τι θέλουμε» αλλά πάνω από όλα για το «τι και πως να το κάνουμε».Συχνά το ζήτημα αυτό εμπλέκεται και συσκοτίζεται με το λεγόμενο «οργανωτικό» .Ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις όμως , δεν μπορεί να αποκρυβεί η πολιτική ουσία της αντιπαράθεσης μεταμφιεσμένης πίσω από φαινομενικά τεχνικά  οργανωτικά θέματα.

Σχεδόν πάντα μια προσπάθεια υποκειμενικής συγκρότησης, πλην του «οργανωτικού» εμπλέκεται σε μια συζήτηση για ένα «κείμενο», μια «πλατφόρμα» ή ένα «μανιφέστο».

Όπως έχει αποδειχθεί επανειλημμένως , ακόμα και αν ένα κείμενο μείνει στην Ιστορία, ποτέ δεν είναι το καθοριστικό της προσπάθειας. Απλά μπορεί να είναι σημείο αναφοράς σε συμβολικό επίπεδο, ακόμα και αν εκ των υστέρων αποκτά νοηματοδότηση που αγγίζει τα όρια της πολιτικής μυθολογίας.Εκείνο που μπορεί να δώσει πολιτική –ακόμα και ιστορική-διάσταση σε ένα κείμενο, είναι η δυναμική που σηματοδότησε, έκφρασε ή ακόμα και πυροδότησε.Σε τελική ανάλυση , μόνο αν αφυπνίσει και θέσει σε κίνηση κοινωνικές δυνάμεις ή/και παρέχει πολιτικό πρόταγμα που κινητοποιεί δυνάμεις , θα έχει μια σημασία. Είναι δηλαδή η εκ των υστέρων πολιτική διάσταση που παίρνει και την οποία μερικές φορές ούτε οι συγγραφείς του δεν φαντάζονται. Είναι ο συγχρονισμός του με ανάγκες πραγματικές που μέσα από το πρόταγμα αυτό βρίσκουν προσανατολισμό, είναι οι δυνάμεις που τίθενται σε κίνηση, που θα καθορίσουν την προοπτική του σαν νοηματοδότηση και παρακαταθήκη.Ποτέ ένα κείμενο , μια πρωτοβουλία αποτυπωμένη σε κείμενο δεν κινητοποιεί κάτι που δεν υπάρχει.Και ελάχιστη σημασία έχει αν θα είναι καλογραμμένο, αναλυτικό ή συνθετικό,πλούσιο ή φτωχό, μαχητικό ή συναινετικό.

Ενδεικτικά και χωρίς καμία αξιολόγηση, η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ή το Κομμουνιστικό Μανιφέστο , δεν θα ήταν σημαδιακά στην Ιστορία έξω από τα γεγονότα κίνησης κοινωνικών δυνάμεων που εξέφρασαν.  Στα καθ’ ημάς πάλι η Διακήρυξη της 3^ης Σεπτέμβρη ή το Κοινό Πόρισμα ΚΚΕ-ΕΑΡ το ’89, δεν έχουν καμία αξία ως κείμενα αν δεν τα δούμε σαν στοιχεία μιας «στιγμής», μιας μεγάλης πολιτικής πρωτοβουλίας.Τέλος, ποιος ασχολήθηκε ποτέ με τα κείμενα που συνόδευαν μεγάλες ιδρυτικές πρωτοβουλίες όπως το Συνέδριο του Επινέ στη Γαλλία ή την ίδρυση της Ελιάς στην Ιταλία;Οι «στιγμές»  όμως έμειναν και αποτελούν πολλά χρόνια μετά σημεία αναφοράς, ακόμα και παραδείγματα για ανάλογες πρωτοβουλίες  σήμερα, έστω και αν μερικές φορές αγγίζει  τα όρια της «φάρσας» ο τρόπος με τον οποίο  γίνονται  οι αναγωγές.

Ερχόμενοι στο «κείμενο»- έκκληση των «58» τώρα και τη συζήτηση για την Κεντροαριστερά. Χωρίς έκπληξη ομολογώ παρακολούθησα διάφορες απόψεις που διατυπώθηκαν επ’ αυτού, όλες σχεδόν με σκοπιμότητες, αλλά πως θα μπορούσε να είναι αλλιώς; Από το ότι «είναι ένα καλό κείμενο» και ότι είναι «σημείο τομής», μέχρι το «ποιοί το υπογράφουν και τι σκοπούς εξυπηρετούν» και ακόμα και ανόητες απόψεις του στυλ «αφού δεν καταδικάζει τα μνημόνια, τι να λέμε τώρα...».

Δηλώνω προκαταβολικά ότι πάρα πολλούς από τους υπογράφοντες εκτιμώ ιδιαίτερα για τη δουλειά τους σε διάφορες πλευρές και την θετική συνεισφορά τους στο δημόσιο διάλογο.Για τον δε φερόμενο ως συγγραφέα του Γιάννη Βούλγαρη, έχω πολλές φορές δημοσιεύσει αναλύσεις του και θα συνεχίσω να το κάνω , γιατί και από τα άρθρα του και από τα βιβλία του, προκύπτει κατά τη γνώμη μου μια αξιολογότατη δυνατότητα ανάλυσης και οξυδερκούς παρατήρησης.

Πλην όμως , άλλο πράγμα η πολιτική ανάλυση και άλλο πράγμα η πολιτική παρέμβαση.Και το κείμενο των 58 δεν αποτελεί πολιτική παρέμβαση πιο πολύ από μια αρθρογραφία.Τελικά βέβαια θα αποτιμηθεί από τα πολιτικά αποτελέσματα της κίνησης που ενδεχομένως προκαλέσει.Αλλά αυτό δεν είναι λόγος να το κρίνουμε σαν νεκροτόμοι εκ των υστέρων.

Και μόνο το γεγονός- σε συμβολικό επίπεδο- του ότι είναι ένα ξερό κείμενο που απλά δόθηκε στη δημοσιότητα, δείχνει ανεπάρκεια στο επίπεδο άσκησης πολιτικής παρέμβασης.Ποιο είναι το πολιτικό ζητούμενο; Να ενωθούν όλοι οι Κεντροαριστεροί ;(ότι και αν σημαίνει αυτό).Να διαχωριστούμε από την εθνικολαικίζουσα Δεξιά και τον «νεοκομμουνισμό»;Να καταλάβουμε τον κενό χώρο πριν προλάβουν οι άλλοι;Να προωθήσουμε τις «μεταρρυθμίσεις»;Τι από όλα και με ποια ιεράρχηση;

Δυστυχώς , ένα σύμπτωμα πολιτικής φτώχειας της Αριστεράς/Κεντροαριστεράς είναι η αδυναμία της να εκφράσει κοινωνικά στρώματα ( ο Συριζα πχ δεν εκφράζει κοινωνικές δυνάμεις, αλλά περιστασιακά την αγανάκτηση, το θυμό, την άρνηση).Οι 58 με την παρέμβαση τους ποιες δυνάμεις θέλουν να εκφράσουν; Τους μεταρρυθμιστές, τους λογικούς ,τους υπεύθυνους; Μα αυτό δεν συνιστά κοινωνική ανάλυση (σε μια κοινωνία μάλιστα που η κοινωνική σύνθεση και πολυπλοκότητα αλλάζει άρδην και βίαια), αλλά κοινωνιολογίζουσα κατηγοριοποίηση

.

Παραπέρα, ποια είναι η ανάλυση της κατάστασης στην οποία βασίζεται;Στο ότι  «η εποχή των μνημονίων τελείωσε»;Δηλαδή ,έχουν την εντύπωση ότι τα δύσκολα πέρασαν και μπορούμε απερίσπαστοι να ασχοληθούμε με αλλαγές και μεταρρυθμίσεις σαν να είμαστε σε κανονικούς καιρούς; (Οι εκ  των 58 παλιοί «εκσυγχρονιστές» ας θυμηθούν ότι σε καλούς καιρούς, το εκσυχρονιστικό εγχείρημα ξεφούσκωσε αμέσως μόλις η δυναμική του προτάγματος για συμμετοχή στο ευρώ ολοκληρώθηκε ).

Οι υποκειμενικές συγκροτήσεις δομούνται πάντα γύρω από πολιτικούς στόχους, στρατηγικές και σχέδιο.Ειδικά από τον καιρό που κόμματα ιδεολογικής ενότητας δεν υπάρχουν πια.Ποιο είναι το σχέδιο της υπό συγκρότησης Κεντροαριστεράς;Η διατήρηση της «πολιτικής σταθερότητας»;Σωστή επιδίωξη αλλά πάνω σε ποια στρατηγική;Τι μπορεί  να γίνει ώστε μετά από τέσσερα  χρόνια ακραίας  οικονομικής κρίσης  και καταβαράθρωσης του όποιου παραγωγικού δυναμικού να μην ξαναφτάσουμε σε ένα νέο Μάιο του 2010 ; (δηλ. μιας  ακόμα πτώχευσης, που αυτή τη φορά μπορεί να μην είναι και τόσο ελεγχόμενη).Η ομπρέλλα του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος θεωρείται πολιτική βάση;Η πλήρης αποτυχία /εκκωφαντική αφωνία των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών να διαχειριστούν είτε σε κάθε χώρα χωριστά είτε σε Ευρωπαϊκό επίπεδο την κρίση από το 2008 ως σήμερα, είναι άνευ πολιτικής αξιολόγησης;

Η σχέση με τις άλλες δυνάμεις έχουν καμία σημασία ή όχι; Δηλαδή τι ρόλο θα παίξει στο πολιτικό φάσμα η Κεντροαριστερά; Κάτι σαν τους Φιλελεύθερους της Γερμανίας (σύστημα των 2 ½ κομμάτων) που θα κρατά το κέντρο και θα συνεργάζεται εξισορροπητικά με το ένα από τα δύο μεγάλα;Θεωρεί κανείς το σημερινό κομματικό σύστημα παγιωμένο και ότι κάπου πρέπει να υπάρχει και ένα ενδιάμεσο κόμμα για να μην καταστροφικά αφεθούμε σε μια σύγκρουση των άκρων; Θα προσπαθήσει να διαμορφώσει  σχέση δημιουργική με ότι μπορεί δυνητικά να εκφράσει ο Σύριζα ή θα τον χαρίσει όλο μαζί στο «νεοκομμουνισμό»; Ας λάβουν υπόψη τους μερικοί ότι αν ακόμα υπάρχει κενός χώρος για να καλύψουν αυτοί, εν πολλοίς οφείλεται  στην ανικανότητα του Σύριζα να έχει ουσιαστική θέση στο θέμα της Κεντροαριστεράς και στο παλαντζάρισμα του   μεταξύ ακροαριστερών συνιστωσών και της Λούκας.

Δυστυχώς πολλά από όσα γράφονται και λέγονται παραγνωρίζουν την καταλυτική δυναμική του φαινομένου της κρίσης σε όλο τον κόσμο, την ασταθέστατη  ανισορροπία  της Ε.Ε και την καταστροφική εσωτερική πορεία της δικής μας χώρας.Το κεντρικό δηλαδή πολιτικό ζήτημα.

Από ότι φαίνεται το ζήτημα της Αριστεράς /Κεντροαριστεράς έχει πολύ δρόμο να τραβήξει ακόμα μέχρι να φανούν κάποιες πρώτες αχτίδες.Και στο κάτω κάτω δεν είναι κάτι που θα κριθεί σε Ελληνικό επίπεδο και  μόνο.Για ένα πράγμα είμαι βέβαιος και μόνο. Ότι η υποκειμενική της συγκρότηση δεν αφορά κείμενα , προβληματισμούς, ιδέες και κινήσεις ελίτ, παρότι όλα αυτά καλοδεχούμενα είναι αρκεί να ξέρουμε όλοι μας τι ακριβώς είναι και να μην υποδύονται αυτό που δεν είναι.Η πολιτική – με την έννοια της παρέμβασης στα πράγματα που τροποποιεί τα δεδομένα-θα καθορίσει νέες συγκροτήσεις , την ποιότητά τους , τον ιστορικό χρόνο πραγμάτωσης τους, τις κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες.

Μέχρι τότε κουράγιο και ο καθείς ότι μπορεί, χωρίς παραμυθίες.Όλοι χρειαζούμενοι είναι.

Ενα συμβόλαιο κοινωνικής ενότητας

του Ανδέα Πανταζόπουλου

Η διεξαγωγή του συνεδρίου του ΠαΣοΚ μπορεί να είναι μια αφορμή για να αναστοχαστεί κανείς τα προβλήματα που τίθενται στις δυνάμεις της καθ' ημάς «σοσιαλδημοκρατίας». Τόσο στο ίδιο το ΠαΣοΚ όσο και σε άλλες πολιτικές δυνάμεις και ομάδες που εμπνέονται από μια τέτοια σοσιαλδημοκρατική ευρωπαϊκή προοπτική. Σε μια πολύ δύσκολη στιγμή ωστόσο, αφού η παρατεταμένη κρίση της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά και της ίδιας της ΕΕ, δεν προσφέρει συνταγή ανάταξης για τον πληθυντικό πλέον χώρο της ελληνικής Κεντροαριστεράς.

Εξ αντικειμένου επομένως η μακρά διαδικασία ανασύνταξης αυτού του χώρου εκκινεί κατά βάση από εθνικές συντεταγμένες και από τις γνωστές δυσμενείς αφετηρίες, έχοντας για την ώρα ένα και μόνο πλεονέκτημα που της το έχει χαρίσει ένας από τους υποτιθέμενους ανταγωνιστές της, η ριζοσπαστική Αριστερά. Η τελευταία, παρά τη σημερινή πολυσυλλεκτική της αγκύρωση, αποδεικνύει καθημερινά ότι δεν μπορεί να τη διαχειριστεί πολιτικά, παραμένοντας δέσμια ενός κινηματικού ριζοσπαστισμού, ο οποίος μοιάζει να αποτελεί τον ίδιο τον λόγο ύπαρξής της. Πλεονέκτημα για την Κεντροαριστερά καθόλου αμελητέο, αν σκεφθεί κανείς ότι αυτός ο κινηματικός ριζοσπαστισμός εδράζεται και αναπαράγει έναν αντιστασιακό διχαστικό λόγο, τη στιγμή κατά την οποία ένα αίτημα κοινωνικής ενότητας αρχίζει σιγά-σιγά να αναδύεται, ιδιαίτερα μετά τις απανωτές και λίαν επικίνδυνες εκρήξεις βίας της τελευταίας περιόδου.

Αναμετρώμενη εν πολλοίς στο εσωτερικό της χώρας, η πορεία του χώρου της Κεντροαριστεράς θα κριθεί, κατ' αρχάς, από τη δυνατότητά της να δώσει αξιόπιστη πολιτική μορφή σε αυτό το αίτημα της κοινωνικής ενότητας και αλληλεγγύης. Με την έννοια αυτή, ο χώρος αυτός θα έπρεπε να είναι περισσότερο «κέντρο» και λιγότερο «αριστερά», αποσκοπώντας στο μαστόρεμα της κοινωνικής συνοχής. «Κέντρο», εδώ, δεν σημαίνει υιοθέτηση μιας άχρωμης πολιτικής ίσων αποστάσεων, ασκήσεις ισορροπίας, κτλ., αλλά μια συνεπή και επιθετική πολιτική που θα συμβάλλει στην κατασίγαση των συλλογικών παθών. «Κέντρο» σημαίνει, επιπλέον, τολμηρό αναστοχασμό και επεξεργασία εφικτού σχεδίου κοινωνικής ανόρθωσης, ταυτόχρονα με απελευθέρωση των κοινωνικών δρώντων από ένα κρατικιστικό μοντέλο ανάπτυξης. Με άλλα λόγια, «κέντρο» σημαίνει ότι το θεωρούμενο ως αριστερό αίτημα της κοινωνικής ισότητας, το οποίο πάντα θα πρέπει να υπηρετεί ο χώρος της Κεντροαριστεράς, δεν μπορεί να υπονομεύει το αμετάθετο ζήτημα της ελευθερίας των ατόμων, ως δημιουργών και πολιτών, φυλακίζοντάς το στους πολιτισμικούς και πολιτικούς αρχαϊσμούς των πελατειακών σχέσεων και του κρατικού κορπορατισμού.

Είναι σαφές ότι οι δυνάμεις που επικαλούνται τη σοσιαλδημοκρατία στην Ελλάδα έχουν να αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα «κοινωνικής ταυτότητας», το οποίο ωστόσο δεν μπορούν να αρχίζουν να το λύνουν αν ταυτοχρόνως δεν επιχειρούν να λύσουν και το ίδιο το «ελληνικό πρόβλημα». Με την έννοια αυτή, και τηρουμένων όλων των αναλογιών, η προσπάθεια αυτή έχει κάποια κοινά σημεία με την πορεία ανάπτυξης της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Η οποία υπήρξε εκ συστάσεώς της πρώτα «εθνική» πολιτική δύναμη και ήταν, ακριβώς, οι εκλογικές επιτυχίες της που βασίστηκαν πάνω στο μοντέλο της κοινωνικο-πολιτικής οργάνωσης που αυτή κατασκεύασε οι παράγοντες που την ανέδειξαν σε υπερεθνική δύναμη και «δρόμο» προς την εμβάθυνση της πολιτικής συμμετοχής και διεύρυνσης της κοινωνικής δημοκρατίας. Στη δική μας περίπτωση, οι σημερινές κατακερματισμένες δυνάμεις της Κεντροαριστεράς δεν μπορούν βέβαια να ονειρεύονται για τον εαυτό τους κάτι ανάλογο. Θα μπορούσαν όμως να ξεφύγουν με αποφασιστικό τρόπο από την κοινωνική τους περιθωριοποίηση, αν χωρίς δισταγμούς και εφήμερες φιλολαϊκές πόζες πρότειναν και έπειθαν το εν δυνάμει κοινωνικό τους ακροατήριο για τη ζωτική ανάγκη τομών στις κοινωνικές και πολιτικές δομές ενός παρασιτικού συστήματος, το οποίο άλλωστε εξερράγη.

Από την άποψη αυτή, ο χειρότερος δρόμος για τον χώρο της Κεντροαριστεράς θα ήταν να χωριστεί, επικαλούμενος το «νέο κοινωνικό ζήτημα», σε μια «δεξιά» και μια «αριστερή» σοσιαλδημοκρατία. Και αυτό γιατί απλούστατα, αυτή τουλάχιστον τη στιγμή, δεν υπάρχουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο ανάλογα μοντέλα προς υιοθέτηση, αλλά και γιατί ένας τέτοιος διαχωρισμός θα κινδύνευε να ξαναβάλει από το παράθυρο τις αυταπάτες του μεταπολιτευτικού εθνικο-λαϊκιστικού συμβολαίου, εν απουσία μάλιστα των οικονομικών του στηριγμάτων. Το υπαρκτό σήμερα πρόβλημα της αναγκαίας «επανενσωμάτωσης» του «λαού» στο πολιτικό σύστημα, το οποίο ορισμένοι ορθά επισημαίνουν ή υπαινίσσονται, συνεπώς του αναγκαίου απεγκλωβισμού του από τις κουλτούρες των «άκρων» και του κοινωνικού χάους, προϋποθέτει το οπωσδήποτε δύσκολο έργο μιας ορθολογικής κοινωνικής συναίνεσης, στο φόντο αναμενόμενης ανάδυσης νέων κοινωνικών δρώντων. Προϋποθέτει όχι μια μυθική επανίδρυση της σοσιαλδημοκρατίας στην Ελλάδα, αφού κάτι τέτοιο ουδέποτε υπήρξε, αλλά απαντήσεις στα πραγματικά προβλήματα μιας κοινωνίας που καλείται η ίδια να αλλάξει, ανατοποθετούμενη με νέους όρους στην Ευρώπη. Καθήκον της Κεντροαριστεράς είναι να βοηθήσει την κοινωνία να αλλάξει, να γίνει δημοκρατικό έθνος, αλλάζοντας ταυτοχρόνως και η ίδια.

 

Βήμα 24/2/2013

Σημείωση  από anestios : Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου και δεν βαρύνουν τον Α.Π